H εντολή του Τραμπ για την επανέναρξη πυρηνικών δοκιμών μετά από 33 χρόνια, ανατρέπει δεκαετίες πολιτικής των ΗΠΑ και ξυπνάει φόβους για μία νέα παγκόσμια κούρσα εξοπλισμών.
Η ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επαναλάβουν μετά από 3 δεκαετίες τις δοκιμές πυρηνικών όπλων, ανατρέπουν δεκαετίες αμερικανικής πολιτικής, καθώς οι αντίπαλοι της Ουάσιγκτον διεξάγουν τις δικές τους ατομικές δοκιμές και επεκτείνουν τα οπλοστάσιά τους. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έκανε την ανακοίνωση λίγα λεπτά πριν ξεκινήσει τη συνάντησή του με τον Κινέζο Πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ, σε μία κίνηση υψηλού συμβολισμού.
Η πολιτική για τα πυρηνικά όπλα, που κάποτε θεωρούνταν «λείψανο» του Ψυχρού Πολέμου επανέρχεται στο προσκήνιο, καθώς η Ρωσία έχει εξαπολύσει επανειλημμένες ατομικές απειλές τόσο προς τις ΗΠΑ όσο και προς την Ευρώπη κατά τη διάρκεια του πολέμου της στην Ουκρανία. Η Μόσχα παραδέχτηκε επίσης αυτή την εβδομάδα ότι δοκίμασε τον πύραυλο Burevestnik, ένα πυρηνικά τροφοδοτούμενο όπλο κρουζ -με την κωδική ονομασία Skyfall από το ΝΑΤΟ. Πόσες δοκιμές πυρηνικών όπλων έχουν γίνει, γιατί σταμάτησαν – και γιατί κάποιος θα τις ξεκινούσε ξανά;
Η Πυρηνική Εποχή
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εγκαινίασαν την πυρηνική εποχή τον Ιούλιο του 1945 με τη δοκιμή μιας ατομικής βόμβας 20 κιλοτόνων στο Αλαμογκόρντο του Νέου Μεξικού, τον Ιούλιο του 1945, και στη συνέχεια έριξαν ατομικές βόμβες στις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι τον Αύγουστο του 1945 για να αναγκάσουν την Ιαπωνία να παραδοθεί στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
H πρώτη πυρηνική δοκιμή των ΗΠΑ το 1945 στο Νέο Μεξικό
AP
Η Σοβιετική Ένωση σόκαρε τη Δύση πυροδοτώντας την πρώτη της πυρηνική βόμβα μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1949. Στις πέντε δεκαετίες μεταξύ του 1945 και της Συνθήκης για την Πλήρη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών (CTBT) του 1996, πραγματοποιήθηκαν πάνω από 2.000 πυρηνικές δοκιμές, 1.032 από αυτές από τις Ηνωμένες Πολιτείες και 715 από τη Σοβιετική Ένωση, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Η Βρετανία πραγματοποίησε 45 δοκιμές, η Γαλλία 210 και η Κίνα 45.
Από την CTBT, έχουν πραγματοποιηθεί 10 πυρηνικές δοκιμές. Η Ινδία πραγματοποίησε δύο το 1998, το Πακιστάν επίσης δύο το 1998, και η Βόρεια Κορέα πραγματοποίησε δοκιμές το 2006, το 2009, το 2013, το 2016 (δύο φορές) και το 2017, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη.
Οι ΗΠΑ πραγματοποίησαν την τελευταία δοκιμή το 1992, η Κίνα και η Γαλλία το 1996 και η Σοβιετική Ένωση το 1990. Η Ρωσία, η οποία κληρονόμησε το μεγαλύτερο μέρος του σοβιετικού πυρηνικού οπλοστασίου, δεν το έχει κάνει ποτέ. Η Ρωσία πραγματοποίησε πυρηνικές ασκήσεις την περασμένη εβδομάδα και δοκίμασε έναν πυρηνοκίνητο πύραυλο κρουζ και μια πυρηνοκίνητη τορπίλη, αλλά δεν έχει δοκιμάσει πυρηνική κεφαλή.
Γιατί σταμάτησαν οι πυρηνικές δοκιμές;
Υπήρξε έντονη ανησυχία για τον αντίκτυπο των δοκιμών – πάνω από το έδαφος, υπόγεια και υποβρύχια – στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Ο αντίκτυπος των δοκιμών της Δύσης στον Ειρηνικό και των σοβιετικών δοκιμών στο Καζακστάν και την Αρκτική ήταν σημαντικός τόσο για το περιβάλλον όσο και για τους ανθρώπους. Ακτιβιστές λένε ότι εκατομμύρια άνθρωποι τόσο στον Ειρηνικό όσο και στο Καζακστάν είχαν μολυνθεί από πυρηνικές δοκιμές – και αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας εδώ και δεκαετίες.
Στη φωτογραφία της 6ης Αυγούστου του 1945, που δημοσιεύθηκε από τον αμερικανικό στρατό, ένα «μανιτάρι» πυρηνικού νέφους υψώθηκε για περίπου μία ώρα μετά την έκρηξη της πυρηνικής βόμβας πάνω από τη Χιροσίμα της Ιαπωνίας.
US Army via Hiroshima Peace Memo
Περιορίζοντας τις πυρηνικές δοκιμές του Ψυχρού Πολέμου, ανέφεραν οι υποστηρικτές, οι εντάσεις μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον θα μπορούσαν να μειωθούν. Η CTBT απαγορεύει τις πυρηνικές εκρήξεις από όλους, παντού. Υπογράφηκε από τη Ρωσία το 1996 και επικυρώθηκε το 2000. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν τη συνθήκη το 1996, αλλά δεν την έχουν επικυρώσει. Το 2023, ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακάλεσε επίσημα την επικύρωση της CTBT από τη Ρωσία, ευθυγραμμίζοντας τη χώρα του με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Γιατί κάποιος θα άρχιζε ξανά τις δοκιμές;
Για να συλλέξει πληροφορίες ή για να στείλει ένα μήνυμα. Οι δοκιμές παρέχουν χρήσιμα στοιχεία για το τι θα μπορούσε να κάνει οποιοδήποτε νέο πυρηνικό όπλο – και αν τα παλαιότερα όπλα εξακολουθούν να λειτουργούν. Το 2020, η Washington Post ανέφερε ότι η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είχε συζητήσει εάν θα διεξαγάγει ή όχι πυρηνική δοκιμή.
Εκτός από την παροχή τεχνικών δεδομένων, μια τέτοια δοκιμή θα θεωρούνταν στη Ρωσία και την Κίνα ως σκόπιμη επιβεβαίωση της στρατηγικής ισχύος των ΗΠΑ. Ο Πούτιν έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι εάν οι ΗΠΑ αρχίσουν τις πυρηνικές δοκιμές, θα το κάνει και η Ρωσία. Ο Πούτιν λέει ότι ένας παγκόσμιος αγώνας πυρηνικών εξοπλισμών βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.
Τι κάνουν οι μεγάλες δυνάμεις με τα πυρηνικά τους όπλα;
Ο ακριβής αριθμός των πυρηνικών κεφαλών που διαθέτει κάθε χώρα είναι μυστικός, αλλά η Ρωσία έχει συνολικά περίπου 5.459 πυρηνικές κεφαλές, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν περίπου 5.177, σύμφωνα με την Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων. Αυτός ο αριθμός περιλαμβάνει τις αναπτυγμένες, τις αποθηκευμένες και τις αποσυρμένες πυρηνικές κεφαλές.
Η Ένωση Ελέγχου Όπλων με έδρα την Ουάσινγκτον αναφέρει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ένα απόθεμα 5.225 πυρηνικών κεφαλών και η Ρωσία έχει 5.580. Τα παγκόσμια αποθέματα πυρηνικών κεφαλών κορυφώθηκαν το 1986 με πάνω από 70.000 πυρηνικές κεφαλές, οι περισσότερες στη Σοβιετική Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά έκτοτε έχουν μειωθεί σε περίπου 12.000, οι περισσότερες εκ των οποίων εξακολουθούν να βρίσκονται στη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Κίνα είναι η τρίτη μεγαλύτερη πυρηνική δύναμη με 600 κεφαλές, η Γαλλία έχει 290, το Ηνωμένο Βασίλειο 225, η Ινδία 180, το Πακιστάν 170, το Ισραήλ 90 και η Βόρεια Κορέα 50, σύμφωνα με την Ομοσπονδία Αμερικανών Επιστημόνων. Η Ρωσία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα εκσυγχρονίζουν σημαντικά τα πυρηνικά τους οπλοστάσια.
Το 1992 η τελευταία πυρηνική δοκιμή των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ πραγματοποίησαν την τελευταία τους πυρηνική δοκιμή το 1992. Από την εποχή που η Αμερική πυροδότησε την πυρηνική βόμβα «Trinity» το 1945 έως το 1992, οι ΗΠΑ πυροδότησαν 1.030 ατομικές βόμβες σε δοκιμές – τις περισσότερες από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Αυτά τα στοιχεία δεν περιλαμβάνουν τα δύο πυρηνικά όπλα που χρησιμοποίησε η Αμερική εναντίον της Ιαπωνίας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι πρώτες αμερικανικές δοκιμές έγιναν στην ατμόσφαιρα, αλλά στη συνέχεια μεταφέρθηκαν υπόγεια για να περιοριστεί το πυρηνικό νέφος. Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει να αναφέρονται σε τέτοιες δοκιμές ως «βολές». Η τελευταία τέτοια «βολή», που ονομάζεται Divider ως μέρος της Επιχείρησης Julin, πραγματοποιήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου του 1992, στις Εθνικές Εγκαταστάσεις Ασφαλείας της Νεβάδα, μια εκτεταμένη εγκατάσταση περίπου 105 χιλιόμετρα από το Λας Βέγκας.
Γιατί σταμάτησε τις δοκιμές η Αμερική;
Ο βασικός λόγος ήταν η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Οι ΗΠΑ υπέγραψαν επίσης τη Συνθήκη για την Πλήρη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών το 1996. Έκτοτε ωστόσο έχουν γίνει δοκιμές από την Ινδία, τη Βόρεια Κορέα και το Πακιστάν, τις νεότερες πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου. Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία έχουν επίσης πυρηνικά όπλα, ενώ το Ισραήλ εδώ και καιρό θεωρείται ύποπτο ότι κατέχει ατομικές βόμβες.
Αλλά σε γενικές γραμμές, οι ΗΠΑ είχαν επίσης δεδομένα δεκαετιών από δοκιμές, που τους επέτρεπαν να χρησιμοποιούν υπολογιστική μοντελοποίηση και άλλες τεχνικές για να προσδιορίσουν εάν ένα όπλο θα εκραγεί με επιτυχία. Κάθε πρόεδρος από τον Μπαράκ Ομπάμα έχει υποστηρίξει σχέδια για τον εκσυγχρονισμό του πυρηνικού οπλοστασίου της Αμερικής, του οποίου η συντήρηση και η αναβάθμιση θα κοστίσει σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου.
Οι ΗΠΑ βασίζονται στην λεγόμενη «πυρηνική τριάδα» — σιλό εδάφους, βόμβες που μεταφέρονται από αεροσκάφη και πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές σε υποβρύχια στη θάλασσα — για να αποτρέψουν άλλους από το να εκτοξεύσουν τα όπλα τους εναντίον της Αμερικής. Η επανέναρξη των δοκιμών εγείρει πρόσθετα ερωτήματα
Εάν οι ΗΠΑ επανεκκινήσουν τις δοκιμές πυρηνικών όπλων, δεν είναι άμεσα σαφές ποιος θα είναι ο στόχος. Οι ειδικοί σε θέματα μη διάδοσης πυρηνικών όπλων έχουν προειδοποιήσει ότι οποιοσδήποτε επιστημονικός στόχος πιθανότατα θα επισκιαστεί από την αντίδραση σε μια δοκιμή – και ενδεχομένως θα αποτελέσει έναυσμα για άλλες μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις να ξεκινήσουν τις δικές τους εκτεταμένες δοκιμές.
Φόβοι για νέα κούρσα εξοπλισμών
«Η επανέναρξη του προγράμματος πυρηνικών δοκιμών των ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι μια από τις πιο συνεπείς πολιτικές ενέργειες που αναλαμβάνει η κυβέρνηση Τραμπ – μια δοκιμή των ΗΠΑ θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια ανεξέλεγκτη αλυσίδα γεγονότων, με άλλες χώρες πιθανώς να απαντούν με τις δικές τους πυρηνικές δοκιμές, αποσταθεροποιώντας την παγκόσμια ασφάλεια και επιταχύνοντας μια νέα κούρσα εξοπλισμών», προειδοποίησαν οι ειδικοί σε άρθρο τους στο Bulletin of Atomic Scientists τον Φεβρουάριο.
«Ο στόχος της διεξαγωγής μιας ταχείας πυρηνικής δοκιμής μπορεί να είναι μόνο πολιτικός, όχι επιστημονικός… Θα έδινε στη Ρωσία, την Κίνα και άλλες πυρηνικές δυνάμεις πλήρη ελευθερία να επανεκκινήσουν τα δικά τους προγράμματα πυρηνικών δοκιμών, ουσιαστικά χωρίς πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις».
Οποιαδήποτε μελλοντική δοκιμή στις ΗΠΑ πιθανότατα θα πραγματοποιηθεί στη Νεβάδα στα κέντρα δοκιμών, αλλά θα χρειαστεί να γίνει πολλή δουλειά στα κέντρα για την προετοιμασία τους, δεδομένου ότι έχουν περάσει πάνω από 30 χρόνια από την τελευταία δοκιμή. Μια σειρά από διαφάνειες που δημιουργήθηκαν για μια παρουσίαση στα Εθνικά Εργαστήρια του Λος Άλαμος το 2018 παρουσίασαν τις προκλήσεις, σημειώνοντας ότι τη δεκαετία του 1960 η πόλη του Μέρκιουρι της Νεβάδα – στα κέντρα δοκιμών – ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη στη Νεβάδα. Κατά μέσο όρο, 20.000 άνθρωποι βρίσκονταν στο χώρο για να οργανώσουν και να προετοιμαστούν για τις δοκιμές. Αυτή η χωρητικότητα έχει μειωθεί τις δεκαετίες που ακολούθησαν.