Το ντοκιμαντέρ «Mistress Dispeller» καταγράφει την ιστορία μίας «εξολοθρεύτριας ερωμένων»
Λίγο μετά την έναρξη του Mistress Dispeller, ενός νέου ντοκιμαντέρ της σκηνοθέτιδας Elizabeth Lo που σιωπηλά σε αφήνει με το στόμα ανοιχτό, η ομώνυμη ηρωίδα της ταινίας παρουσιάζει τη θεωρία της για την εξάλειψη των προβληματικών εξωσυζυγικών σχέσεων. «Όταν κάποια γίνεται ερωμένη», λέει, «είναι επειδή αισθάνεται ότι δεν αξίζει την απόλυτη αγάπη. Αυτή είναι που χρειάζεται περισσότερο τη βοήθειά μας».
Η Wang Zhenxi, μια «εξολόθρευτρια ερωμένων» με έδρα την επαρχία Henan της βόρειας Κίνας, είναι μία από έναν αυξανόμενο αριθμό αυτοαποκαλούμενων επαγγελματιών που κερδίζουν τα προς το ζην παρεμβαίνοντας στους γάμους των ανθρώπων – για να «εξολόθρευσουν» τους εισβολείς. «Έψαχνα για μια ερωτική ιστορία με σκηνικό την Κίνα», λέει η Lo, μιλώντας από το Χονγκ Κονγκ. «Σκέφτηκα ότι θα ήταν πολύ ενδιαφέρον να εξερευνήσω την οπτική μιας ερωμένης στην περιφέρεια».
Το Mistress Dispeller είναι εξαιρετικά συγκρατημένο, επιτρέποντας στους κεντρικούς πρωταγωνιστές της ταινίας – τον κύριο και την κυρία Li, την ερωμένη του Fei Fei και την εξορκίστρια της – να φαίνονται ως ολοκληρωμένοι, συμπαθητικοί άνθρωποι.
Στην ουσία, η ταινία είναι, για το δυτικό κοινό, πολιτισμικά συγκεχυμένη. Μια γυναίκα ανακαλύπτει ότι ο σύζυγός της έχει μια εξωσυζυγική σχέση. Αντί να τον αντιμετωπίσει, προσλαμβάνει μια άλλη γυναίκα για να γίνει φίλη με τον σύζυγό της. Η δασκάλα Wang, όπως είναι γνωστή αυτή η «εξουδετερώτρια ερωμένων», χρησιμοποιεί τις δυνάμεις της πειθούς και της εξαπάτησης για να χειραγωγήσει τον σύζυγο και την ερωμένη του, σε μια προσπάθεια να τερματίσει τη σχέση τους. Αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, το παντρεμένο ζευγάρι θα ζήσει για πάντα ευτυχισμένο – αλλά και η ερωμένη που, κατά την άποψη της δασκάλου Wang, θα είναι ελεύθερη.
Η αναδυόμενη «βιομηχανία του έρωτα»
Το επάγγελμα της δασκάλου Wang, αν μπορεί να ονομαστεί έτσι, έχει γίνει φαινόμενο στην Κίνα μόνο τα τελευταία 10 χρόνια. Καθώς η χώρα αντιμετωπίζει πτώση των ποσοστών γάμων, αύξηση των ποσοστών διαζυγίων και αυξανόμενο αριθμό νέων που αρνούνται να παντρευτούν, έχει αναδυθεί μια ολόκληρη «βιομηχανία του έρωτα» με στόχο την προώθηση και την προστασία του θεσμού του γάμου. Υπάρχουν κατασκηνώσεις γνωριμιών, πρωτοβουλίες γάμου που χρηματοδοτούνται από την κυβέρνηση και ακόμη και εφαρμογές γνωριμιών που στοχεύουν σε γονείς που θέλουν να βρουν σύντροφο για τα άγαμα παιδιά τους. «Το διαζύγιο είναι εύκολο», λέει ο βοηθός της δασκάλου Wang σε μια ζωντανή μετάδοση. «Είναι εύκολο να φύγεις. Είναι πιο δύσκολο να αναλάβεις την ευθύνη και να προσφέρεις στην οικογένειά σου μια καλή ζωή».
«Ποτέ δεν το αποκαλείς με το όνομά του»… η ερωμένη Φέι Φέι (μπροστά αριστερά) και η δάσκαλος Γουάνγκ (μπροστά δεξιά).
Αλλά ενώ η προσπάθεια να βρεις τον έρωτα είναι καθολική, το να προσλάβεις κάποιον να προσποιηθεί τον παλιό σου φίλο – ώστε να πείσει τον σύζυγό σου να τερματίσει την εξωσυζυγική του σχέση εκ μέρους σου – δεν είναι. Μερικοί θεατές μπορεί να αναρωτιούνται γιατί η σύζυγος δεν προτείνει απλά θεραπεία για ζευγάρια. Η Lo εξηγεί ότι, σύμφωνα με τη δάσκαλο Wang, η θεραπεία εξακολουθεί να είναι πολύ στιγματισμένη στην Κίνα. «Το να εισέλθεις ως ξένος και επαγγελματίας σε ένα ιδιωτικό περιβάλλον και να ζητήσεις από κάποιον να αποκαλύψει τα οικογενειακά του προβλήματα θα ήταν αδιανόητο». Η δάσκαλος Wang «θα απομακρυνόταν αμέσως».
Η δυναμική της απομάκρυνσης, αν και βασίζεται στην ισχυρή πολιτισμική επιθυμία να διατηρηθεί η αξιοπρέπεια, μπορεί να φαίνεται πολύ παραπλανητική στο δυτικό κοινό. Ωστόσο, η Lo πιστεύει ότι, παρά τη βαθιά σύγκρουση, υπάρχει «καλοσύνη στο να το κάνουμε αυτό ο ένας στον άλλο». Εξηγεί: «Από τη μία πλευρά, μπορείς να πεις ότι είναι πολύ καταπιεστικό και ότι δεν αντιμετωπίζεις πλήρως το πρόβλημα στη ρίζα του. Αλλά από μια άλλη οπτική γωνία, είναι επίσης ένας απίστευτα χαριτωμένος τρόπος επίλυσης μιας σύγκρουσης, στον οποίο κανείς δεν χάνει την αξιοπρέπειά του. Ποτέ δεν το αποκαλείς με το όνομά του».
Αγάπη συνδεδεμένη με το «καθήκον και τη θυσία»
Η έμμεση προσέγγιση των οικογενειακών συγκρούσεων θυμίζει την ταινία The Farewell, το ημι-αυτοβιογραφικό έργο του 2019 σε σκηνοθεσία της Lulu Wang, μιας Κινέζας-Αμερικανίδας κινηματογραφίστριας. Η ταινία The Farewell αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας που, όταν μαθαίνει ότι η γιαγιά πάσχει από καρκίνο σε τελικό στάδιο, αποφασίζει να της κρύψει την πληροφορία και να οργανώσει βιαστικά έναν γάμο, ώστε οι συγγενείς να συγκεντρωθούν για να αποχαιρετήσουν την ανυποψίαστη μητέρα της οικογένειας. Ενώ η ταινία χαιρετίστηκε ως μια γλυκόπικρη, αποκαλυπτική εξερεύνηση των πολιτισμικών διαφορών στη Δύση, ορισμένοι Κινέζοι θεατές την βρήκαν ασήμαντη – γιατί να μην πεις ψέματα στη γιαγιά σου για τη διάγνωση του καρκίνου που βρίσκεται σε τελικό στάδιο;
Για την Lo, η δημιουργία της ταινίας Mistress Dispeller είχε ως στόχο την εξερεύνηση μιας κουλτούρας διαφορετικής από τη δική της, αν και στενά συνδεδεμένης με αυτήν. Μεγαλωμένη στο Χονγκ Κονγκ, το οποίο ήταν βρετανική αποικία μέχρι την παράδοσή του στην Κίνα το 1997, η Lo λάτρευε δυτικές ρομαντικές ταινίες όπως το Notting Hill και το Bend It Like Beckham. Ωστόσο, οι ιστορίες αυτές διαμόρφωσαν μια «ιδανική εκδοχή του έρωτα» για τη νεαρή Lo. «Αυτή η εκδοχή είναι αντίθετη με αυτό που καταλάβαινα και παρατηρούσα ως αγάπη στο πολιτισμικό μου πλαίσιο στο Χονγκ Κονγκ, όπου η αγάπη είναι συνδεδεμένη με το καθήκον και τη θυσία. Ήθελα πραγματικά να χρησιμοποιήσω αυτή την ταινία ως ένα μέσο για να γνωρίσω την ηπειρωτική Κίνα, επειδή είμαι από το Χονγκ Κονγκ, και να παρουσιάσω τον τύπο αγάπης και την οπτική της οικογένειας που είναι διαφορετική από τις ταινίες του Χόλιγουντ».
«Δεν υπάρχουν κανόνες» στις γνωριμίες
Ωστόσο, το Χονγκ Κονγκ και η Κίνα έχουν επίσης μοναδικές παραδόσεις, μερικές από τις οποίες βοηθούν να εξηγηθεί πώς μια δουλειά όπως αυτή της δασκάλου Wang θα μπορούσε να υπάρχει στην ηπειρωτική χώρα. Η Πολιτιστική Επανάσταση της Κίνας – μια δεκαετία αναταραχής και χάους μεταξύ 1966 και 1976, κατά την οποία καταστράφηκαν πολλοί οικογενειακοί και κοινωνικοί δεσμοί – κατέστρεψε τις παραδοσιακές ιεραρχίες. Έτσι, σύμφωνα με την Lo, ενώ ορισμένες πεποιθήσεις και έθιμα εξακολουθούν να είναι βαθιά ριζωμένα, η Κίνα είναι από πολλές απόψεις λιγότερο ορθόδοξη από το Χονγκ Κονγκ. «Πολλοί σύμβουλοι γνωριμιών και προξενητές με τους οποίους μιλήσαμε στην ηπειρωτική Κίνα είπαν ότι οι γνωριμίες σήμερα στην Κίνα είναι σαν την άγρια δύση, επειδή δεν υπάρχουν κανόνες. Οι άνθρωποι τους επινοούν καθώς προχωρούν».
Το ντοκιμαντέρ αποτυπώνει οδυνηρά αμήχανες στιγμές.
Μερικές φορές, η προσέγγιση της δασκάλου Wang φαίνεται σίγουρα αδίστακτη. Ο στόχος είναι να κάνει την ερωμένη να νιώσει «εγκαταλελειμμένη σε ένα κρύο παγκάκι». Η κατάσταση είναι «σαν πόλεμος. Είτε κερδίζεις είτε χάνεις τα πάντα». Αλλά το κυρίαρχο συναίσθημα που αναδύεται μέσα από τα πολλά επίπεδα του ντοκιμαντέρ είναι η συμπόνια. Ο σύζυγος αισθάνεται πραγματικά διχασμένος μεταξύ των δύο αγαπημένων του. Η σύζυγος δείχνει σεβασμό για την ερωμένη και το αντίστροφο. Η δάσκαλος Wang τελικά τους αντιμετωπίζει όλους με καλοσύνη.
Νόμιζαν ότι γύριζαν άλλου είδους ντοκιμαντέρ
Αυτή η ενσυναίσθηση βοηθά να απαντηθεί το άλλο καυτό ερώτημα που έχει ο θεατής μετά την παρακολούθηση του Mistress Dispeller: πώς στο καλό μπήκαν οι κάμερες; Μεγάλο μέρος του δράματος εκτυλίσσεται στην οικειότητα της τραπεζαρίας του ζευγαριού, με τον θεατή να βρίσκεται τόσο κοντά στη σκηνή που νιώθει σαν να είναι καλεσμένος σε ένα οδυνηρά αμήχανο δείπνο. Σε μια σκηνή, η σύζυγος, κατευθυνόμενη από τη δάσκαλο Wang, βγαίνει οργισμένη από το δωμάτιο προσποιούμενη ότι είναι θυμωμένη με το μαγείρεμα του συζύγου της – ένα τέχνασμα για να μείνει μόνος με τη δάσκαλο Wang.
Η προσέγγιση της Lo στην ηθική κινηματογραφική παραγωγή απαιτούσε μια σειρά από πολύπλοκες ρυθμίσεις, σύμφωνα με τις οποίες σε ορισμένους από τους χαρακτήρες είχε αρχικά αναφερθεί ότι θα συμμετείχαν σε ένα ντοκιμαντέρ με θέμα «ο σύγχρονος έρωτας και οι σχέσεις στην Κίνα». Μόνο αφού ολοκληρώθηκε το έργο της δασκάλου Wang και αποκαλύφθηκε η αλήθεια, η κινηματογραφική ομάδα μπόρεσε να αποκαλύψει τον πραγματικό της ρόλο στη διαδικασία και να ζητήσει εκ νέου τη συγκατάθεσή τους.
Η Lo λέει ότι το γεγονός ότι συμφώνησαν είναι «απόδειξη του πόσο η Wang κατάφερε να χτίσει τέτοια εμπιστοσύνη». Συγκεκριμένα, η σύζυγος συμφώνησε επειδή η δάσκαλος Wang την έπεισε ότι μοιράζοντας την ιστορία της – και την προσέγγισή της για την αντιμετώπιση του κοινού αλλά σπάνια συζητημένου προβλήματος της απιστίας – θα μπορούσε να βοηθήσει άλλες γυναίκες.
Παρά την ένταση μεταξύ των δύο γυναικών, η σύζυγος δείχνει αξιοσημείωτη συμπόνια προς την ερωμένη, κάτι που εντείνεται καθώς το ντοκιμαντέρ φτάνει στο αποκορύφωμά του. Αν και οι σχέσεις στην ταινία μπορεί να φαίνονται μοναδικές στην Κίνα, η Lo κάνει μια τελική παρατήρηση. Η αγάπη, λέει, «είναι το πιο οικείο πράγμα στον κόσμο».