Ο εμφύλιος στο Σουδάν εφιάλτης για την Ευρώπη: 1,7 εκατ. σε Αίγυπτο και Λιβύη έτοιμοι για το ταξίδι

Με περισσότερους από 12 εκατομμύρια εκτοπισμένους, καταρρέουσες δομές και ανοιχτές πύλες διαφυγής μέσω Αιγύπτου και Λιβύης, η σύρραξη στο Σουδάν μετατρέπεται σε ωρολογιακή βόμβα για την Ελλάδα και τη Μεσόγειο

Το 2015, ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, μια χώρα με πληθυσμό μόλις 22 εκατομμυρίων, πυροδότησε τη μεγαλύτερη μεταναστευτική κρίση στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πάνω από 6 εκατομμύρια Σύροι εκτοπίστηκαν εσωτερικά και 5,6 εκατομμύρια διέφυγαν σε γειτονικές χώρες, με εκατοντάδες χιλιάδες να φτάνουν στα ελληνικά νησιά μέσω Τουρκίας. Οι εικόνες από τη Μυτιλήνη, την Κω, την Λέρο και άλλα νησιά του Αιγαίου με υπερφορτωμένα σκάφη και εξαντλημένους πρόσφυγες, έμειναν χαραγμένες στη συλλογική μνήμη της Ευρώπης.

Σήμερα, ο εμφύλιος στο Σουδάν, μια χώρα με πληθυσμό σχεδόν 47 εκατομμύρια, δημιουργεί μια κρίση ακόμα μεγαλύτερης κλίμακας. Με πάνω από 12 εκατομμύρια εκτοπισμένους –7,73 εκατομμύρια εντός συνόρων και 4,05 εκατομμύρια σε γειτονικές χώρες– το Σουδάν απειλεί να επαναλάβει το σοκ του 2015, αλλά αυτή τη φορά με την Κρήτη και τη νότια Ελλάδα στο επίκεντρο, καθώς οι ροές έρχονται από τη Λιβύη και όχι από τα ανατολικά σύνορα.

Η σύγκριση είναι αναπόφευκτη: όπως η Συρία τότε, το Σουδάν σήμερα απειλεί την Ευρώπη με μια δραματική επανάληψη του 2015.

Ανθρωπιστική καταστροφή λόγω του εμφυλίου

Δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου στο Σουδάν, τον Απρίλιο του 2023, η σύγκρουση ανάμεσα στον Σουδανικό Στρατό (SAF) και τις παραστρατιωτικές Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) έχει βυθίσει τη χώρα σε μια από τις πιο οδυνηρές κρίσεις του 21ου αιώνα. Οι αριθμοί είναι συνταρακτικοί: σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), μέχρι τον Ιούλιο του 2025, 12,05 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί, δηλαδή το 25% του πληθυσμού της χώρας. Από αυτούς, 7,73 εκατομμύρια παραμένουν εσωτερικά εκτοπισμένοι, ενώ 4,05 εκατομμύρια έχουν διαφύγει σε γειτονικές χώρες, όπως η Αίγυπτος, το Τσαντ και το Νότιο Σουδάν. Η Διεθνής Οργάνωση Μετανάστευσης (IOM) χαρακτηρίζει την κρίση ως την «ταχύτερα αναπτυσσόμενη κρίση εκτοπισμού παγκοσμίως».

Οι συνθήκες στο Σουδάν είναι εφιαλτικές. Το 70-80% των νοσοκομείων έχει σταματήσει να λειτουργεί λόγω βομβαρδισμών, λεηλασιών και έλλειψης πόρων. Τα συστήματα ύδρευσης σε μεγάλες πόλεις, όπως το Χαρτούμ, έχουν καταρρεύσει, αφήνοντας εκατομμύρια χωρίς πρόσβαση σε καθαρό νερό. Επιδημίες χολέρας, ελονοσίας και παρωτίτιδας εξαπλώνονται ανεξέλεγκτα, ενώ ο ΟΗΕ προειδοποιεί για επικείμενο λιμό σε 17 γεωγραφικές ζώνες, ιδιαίτερα στο Βόρειο Νταρφούρ και τη Σενάρ. Η ανθρωπιστική βοήθεια παραπαίει: μόλις το 13% της απαιτούμενης χρηματοδότησης έχει εξασφαλιστεί, και οι επιχειρήσεις διανομής τροφίμων διακόπτονται λόγω βίας και λεηλασιών. Η πείνα χρησιμοποιείται πλέον ως όπλο πολέμου, εντείνοντας την απόγνωση του πληθυσμού.

Οι δρόμοι της φυγής: Από το Σουδάν στην Ευρώπη

Η κρίση έχει ωθήσει εκατομμύρια Σουδανούς να αναζητήσουν καταφύγιο πέρα από τα σύνορα. Η Διεθνής Οργάνωση Μετανάστευσης (IOM) καταγράφει τους βασικούς διαδρόμους:

• Τσαντ: Περίπου 1.190.500 άνθρωποι (28%), κυρίως από το Νταρφούρ.
• Νότιο Σουδάν: Περίπου 1.190.500 (28%), συχνά Νοτιοσουδανοί που είχαν καταφύγει στο Σουδάν και τώρα επιστρέφουν.
• Αίγυπτος: Πάνω από 1.104.000 (26%), προερχόμενοι κυρίως από το Χαρτούμ και το Βόρειο Σουδάν.
• Λιβύη: Οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 130.000 έως και 300.000, κυρίως μέσω διακινητικών δικτύων από το Τσαντ και τη Δυτική Αίγυπτο.
  

  

Η Λιβύη αποτελεί τον κατεξοχήν διάδρομο προς την Ευρώπη.

Οι διαδρομές αυτές καθορίζονται από γεωγραφία, εθνοτικές διασυνδέσεις και δίκτυα διακινητών. Η Λιβύη και η Αίγυπτος αποτελούν βασικούς διαμετακομιστικούς κόμβους για όσους στοχεύουν στην Ευρώπη, με την Κρήτη να αναδεικνύεται σε βασικό προορισμό λόγω της εγγύτητάς της με τις λιβυκές ακτές.

Το DTM Sudan Mobility Update 19 (Ιούνιος 2023) σημειώνει ότι οι κύριοι τόποι προέλευσης των εκτοπισμένων είναι το Χαρτούμ (20%), το Νότιο Νταρφούρ (21%) και το Βόρειο Νταρφούρ (20%), γεγονός που υπογραμμίζει την ευρεία γεωγραφική έκταση της κρίσης.

Λιβύη: Ο Νέος Κόμβος Διακίνησης

Η Λιβύη, βυθισμένη στη δική της πολιτική αστάθεια, έχει μετατραπεί σε κεντρικό σταθμό για τους Σουδανούς. Περιοχές όπως η Σέμπχα, η Κούφρα και η Μπαράκ λειτουργούν ως ανεπίσημοι κόμβοι, όπου διακινητές και τοπικές πολιτοφυλακές εκμεταλλεύονται τους εκτοπισμένους. Σύμφωνα με έκθεση της IOM (Μάρτιος 2024), οι Σουδανοί αποτελούν το 27% των καταγεγραμμένων μεταναστών στη Λιβύη, με τις ροές να αυξάνονται γεωμετρικά το 2025. Οι ακτές της Σύρτης και της Ζουάρα είναι τα κύρια σημεία αναχώρησης για την Ευρώπη, με φουσκωτά σκάφη και παλιά αλιευτικά να κατευθύνονται προς την Κρήτη, μεταφέροντας 50-100 άτομα ανά ταξίδι. Η έλλειψη κρατικού ελέγχου στη Λιβύη επιτρέπει στα δίκτυα διακινητών να ευδοκιμούν, μετατρέποντας τους πρόσφυγες σε «ανθρώπινο εμπόρευμα».

Προς τη Λιβύη ταξιδεύει και μεγάλο μέρος των εκτοπισμένων που διέφυγαν προς το Τσάντ, χρησιμοποιώντας δίκτυα λαθρομεταναστών προκειμένου να φθάσουν στις ακτές της Μεσογείου.

Η Λιβύη, δεν είναι απλά μια χώρα χωρισμένη στα δύο, ανατολική και δυτική. Αντιθέτως, στη χώρα υπάρχουν και άλλα – ανεπίσημα – κέντρα εξουσίας. H Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου, οι φύλαρχοι (καθώς οι φυλές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο) περιοχών, καθώς και ένας αριθμός ισχυρών επιχειρηματιών.
Παρουσία έχουν και άλλες ανεξάρτητες ένοπλες οργανώσεις, μεταξύ των οποίων και τζιχαντιστικές ομάδες. Πέραν αυτών, στη Λιβύη βρίσκεται σημαντικός αριθμός ξένων δυνάμεων – επίσημων στρατευμάτων, μισθοφόρων και ξένων μαχητών.

Αίγυπτος: Πύλη προς τη Μεσόγειο

Η Αίγυπτος φιλοξενεί 1,5 εκατομμύριο Σουδανούς πρόσφυγες, αλλά η έλλειψη επαρκών κοινωνικών υπηρεσιών και η ασαφής νομική κατάσταση τους ωθούν πολλούς να αναζητήσουν διέξοδο προς τη Λιβύη και τη Μεσόγειο. Οι διαδρομές μέσω Μάρσα Ματρούχ και Ελ Σαλίουμ είναι δημοφιλείς, με διακινητές να χρεώνουν 1.000-2.500 δολάρια ανά άτομο για τη μεταφορά προς τα λιβυκά παράλια. Η κατάσταση αυτή ενισχύει τις ροές προς την Ελλάδα, καθώς οι πρόσφυγες βλέπουν την Ευρώπη ως τη μόνη ελπίδα για ασφάλεια και σταθερότητα.

Τα ευρωπαϊκά κονδύλια

Η Αίγυπτος πιέζει την Ευρωπαϊκή Ένωση για κονδύλια προκειμένου να κρατήσει εντός των εδαφών της τους Σουδανούς – και όχι μόνον – επίδοξους παράνομους μετανάστες προς την Ευρώπη και να μην τους επιτρέπει να ταξιδέψουν μαζικά προς την Λιβύη, όπου και εδρεύουν τα ισχυρότερα κυκλώματα διακινητών. Επίσης, στο πλαίσιο των ίδιων διαπραγματεύσεων με την ΕΕ θεωρεί ότι δεν έχει κανένα λόγο να δεχθεί επιστροφές Αιγυπτίων που επίσης αποτελούν μια ολοένα και αυξανόμενη εθνοτική ομάδα που φτάνει παρανόμως σε Κρήτη και Γαύδο, ισχυριζόμενη ότι ο αριθμός τους είναι πολύ μικρός σε σχέση με τους αριθμούς μεταναστών που η ίδια φιλοξενεί. Μάλιστα σε πρόσφατη συνάντηση μεταξύ εκπροσώπων της Αιγύπτου και της ΕΕ, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι «σοκαρίστηκαν» ακούγοντας τις έμμεσες απειλές της Αιγύπτου για «άνοιγμα» των συνόρων με την Λιβύη. Όχι μόνον για Σουδανούς, αλλά και άλλες ομάδες, όπως Μπαγκλαντεσιανούς που φτάνουν με αεροπλάνο στην Αίγυπτο προκειμένου να μεταβούν στην Λιβύη και από εκεί στην Ευρώπη.

Παρόμοια είναι η κατάστασή και στη Λιβύη. Όπου πολλές φορές οι ίδιες οργανώσεις που διακινούν μετανάστες, επιθυμούν να λάβουν μέρος των κοινοτικών κονδυλίων για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης.

Η Ελλάδα στο επίκεντρο

Η Ελλάδα, και ιδιαίτερα η Κρήτη, βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της νέας μεταναστευτικής κρίσης. Σύμφωνα με το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, οι αφίξεις από τη Λιβύη έχουν εκτοξευθεί το 2025, με περισσότερα από 8.000 άτομα να έχουν φτάσει στην Κρήτη από την αρχή του 2025, σε σύγκριση με 5.000 για όλο το 2023. Σύμφωνα με εκτιμήσεις οι αφίξεις μπορεί να φτάσουν τις 12.000 μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, αριθμός υπερδιπλάσιος σε σχέση με πέρυσι. Οι τοπικές κοινωνίες σε Ιεράπετρα, Χανιά και νότια Πελοπόννησο δοκιμάζονται, με φόβους ότι η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί σε μια νέα κρίση, παρόμοια με αυτή του 2015.

Την ίδια ώρα, μιλώντας στη Βουλή, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση των αυξημένων μεταναστευτικών ροών από Λιβύη προς Κρήτη και μεταξύ άλλων προανήγγειλε ότι όσοι μετανάστες εισέρχονται παράνομα θα συλλαμβάνονται και θα κρατούνται αλλά και εξήγησε ότι άμεσα περνά νομοθετική ρύθμιση για το πάγωμα -επί τριμήνου- της εξέτασης νέων αιτήσεων για παροχή ασύλου από την Ελληνική Δημοκρατία.

Πηγή