Μία νέα θεωρία για την αιτία θανάτου του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ
Η ιστορική φυσιογνωμία του Μεγάλου Αλεξάνδρου συναρπάζει αιώνες τώρα και οι συνθήκες θανάτου του έχουν αποτελέσει αντικείμενο μελετών, θεωριών και θρύλων.
Τώρα μία νέα υπόθεση που προτάθηκε από την ιστορικό του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ Αντριάν Μέιτζορ, υποδηλώνει ότι οι φυσικές τοξίνες που υπάρχουν στον ποταμό Στύγα θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Η θεωρία, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Geoheritage και διαδόθηκε από το National Geographic, καθιερώνει μια σύνδεση μεταξύ μυθολογικών αναφορών, γεωλογικών στοιχείων και σύγχρονης τοξικολογίας.
Μωσαϊκό του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Αρχείου
Ένας ξαφνικός θάνατος στη Βαβυλώνα και η γέννηση ενός μύθου
Ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε τον Ιούνιο του 323 π.Χ., σε ηλικία 32 ετών, στο παλάτι του Ναβουχοδονόσορα Β ́ στη Βαβυλώνα, αφού αρρώστησε κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου. Σύμφωνα με τα χρονικά, ανέπτυξε υψηλό πυρετό, κοιλιακό άλγος και προοδευτική αδυναμία, ακολουθούμενη από παράλυση και απώλεια ομιλίας. Τελικά, παρέμεινε ακίνητος, σε μια κατάσταση που οι συγγενείς του ερμήνευσαν ως ζωντανός νεκρός.
Ένα γεγονός που κέντρισε το ενδιαφέρον των συγχρόνων του ήταν η φαινομενική απουσία αποσύνθεσης για αρκετές ημέρες, την οποία ορισμένοι απέδωσαν στην ημι-θεϊκή του κατάσταση. Για την τρέχουσα επιστήμη, η διατήρηση του σώματος και οι κλινικές αιτίες του θανάτου του εξακολουθούν να αποτελούν θέμα συζήτησης.
Από την αρχαιότητα, οι εξηγήσεις κυμαίνονταν από λοιμώξεις όπως ο τυφοειδής πυρετός έως θεωρίες συνωμοσίας. Χρονικογράφοι όπως ο Διόδωρος πρότειναν ότι οι διάδοχοί του συνωμότησαν για να τον δολοφονήσουν. Άλλοι, όπως ο Παυσανίας και ο Πλούταρχος, ανέφεραν πιθανή δηλητηρίαση. Υπήρξαν ακόμη και εικασίες ότι ο Αριστοτέλης συμμετείχε, αν και βρισκόταν στην Αθήνα τη στιγμή του θανάτου του.
Αυτές οι θεωρίες αντικατοπτρίζουν όχι μόνο τις πολιτικές εντάσεις της εποχής, αλλά και την προσπάθεια να βρεθεί ένα εξαιρετικό νόημα στην εξαφάνιση του μεγαλύτερου Στρατηλάτη στην αρχαία ιστορία.
Η πρόταση της Μέιτζορ βασίζεται σε μια διεπιστημονική προσέγγιση. Η έρευνα ταυτίζει τον μυθικό ποταμό Στύγα – που θεωρείται στην ελληνική παράδοση ως το σύνορο του κάτω κόσμου – με το σημερινό Μαυρονέρι, παραπόταμο του ποταμού Κράθη στην Ελλάδα. Αυτό το μέρος αποφεύχθηκε ιστορικά λόγω της τοξικής φήμης του.
Σε συνεργασία με τοξικολόγους και γεωλόγους, η Μέιτζορ εντόπισε δύο δυνητικά θανατηφόρες ουσίες. Η πρώτη είναι η καλιχειαμυκίνη, ένας κυτταροτοξικός παράγοντας ικανός να καταστρέψει το κυτταρικό DNA, που βρέθηκε για πρώτη φορά σε σχηματισμούς caliche στο Τέξας. Αυτή η ένωση μπορεί να αναπτυχθεί σε υγρά ασβεστολιθικά περιβάλλοντα όπου το νερό στάζει και εξατμίζεται, όπως στα ύδατα της Στυγός.
Η δεύτερη πηγή τοξικότητας είναι ορισμένοι λειχήνες, ιδιαίτερα των γενών Aureobasidium και Penicillium, τα οποία παράγουν μικροκυστίνες, ηπατοτοξικές ουσίες. Εκκρίνουν επίσης οξαλικό οξύ, έναν διαβρωτικό παράγοντα που θα μπορούσε να εξηγήσει αρχαίες αναφορές για την ικανότητα του νερού να διαβρώνει μέταλλα και κεραμικά.
Τουρίστες κοιτάζουν την προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου του 2ου αιώνα μ.Χ. ή Ευβουλία, μια μικρή ελληνική θεότητα, στο Μουσείο της αρχαίας Αγοράς, Στοά του Αττάλου, με φόντο το ναό του Ηφαίστου, στην Αθήνα
AP Photo/Petros Giannakouris
Μια εύλογη, ασαφής υπόθεση
Σύμφωνα με την έρευνα, αυτές οι τοξίνες θα μπορούσαν να έχουν διαλυθεί στο αλκοόλ, γεγονός που θα τις καθιστούσε αόρατες στον ουρανίσκο και αποτελεσματικές κατά τη διάρκεια ενός συμποσίου. Ωστόσο, η Μέιτζορ αναγνωρίζει ότι η θεωρία της δεν αποτελεί πειστική απόδειξη.
Μιλώντας στο National Geographic, είπε ότι «μόνο μια αυτοψία στην εποχή θα μπορούσε να επιβεβαιώσει την πραγματική αιτία θανάτου».
Αν και η ανάλυση των υδάτων της Στυγός θα επέτρεπε την ανίχνευση της παρουσίας αυτών των ουσιών, δεν θα αποδείκνυε ότι υπήρχαν πριν από περισσότερες από δύο χιλιετίες ή ότι χρησιμοποιήθηκαν για ανθρωποκτονικούς σκοπούς. Η έρευνα, ωστόσο, παρέχει ένα επιστημονικό πλαίσιο που βγάζει νόημα από τους μύθους που πέρασαν για γενιές.
Μεταξύ μύθου, επιστήμης και πολιτικής
Για τη Μέιτζορ, η υπόθεση βοηθά να εξηγηθεί γιατί οι σύγχρονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου συνέδεσαν το θάνατό του με τη Στύγα.
Ο συμβολισμός του ποταμού, η προγονική του φήμη και η έλλειψη ιατρικής γνώσης της εποχής μπορεί να τροφοδότησαν μια αφήγηση που ανακάτεψε την πραγματικότητα, τον φόβο και τον μύθο.
Αντί να επιλύσει μια ιστορική περίπτωση, η μελέτη προτείνει έναν νέο τρόπο ερμηνείας της. Ο συνδυασμός ιστορίας, επιστήμης και λαϊκής κουλτούρας συνεχίζει να διαμορφώνει την κληρονομιά ενός χαρακτήρα του οποίου ο θάνατος, περισσότερα από δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, εξακολουθεί να περιβάλλεται από σκιές.