Η παρουσία του Πολεμικού Ναυτικού ως απάντηση σε παραβιάσεις, γεωπολιτική πίεση και ευρωπαϊκή αδράνεια
Η ανάπτυξη δύο ελληνικών φρεγατών και ενός πλοίου υποστήριξης σε διεθνή ύδατα νοτίως της Κρήτης σηματοδοτεί μια επιχειρησιακή και διπλωματική κίνηση με πολλαπλές στοχεύσεις. Η απόφαση ελήφθη από το ΚΥΣΕΑ, ως απάντηση στην κατακόρυφη αύξηση μεταναστευτικών ροών από τη Λιβύη προς την Κρήτη. Μόνο τις τελευταίες εβδομάδες καταγράφηκαν περισσότερες από 7.000 αφίξεις, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την αποβίβαση 731 ατόμων μέσα σε μία ημέρα σε Γαύδο και νότια Κρήτη. Η κυβέρνηση εκτιμά ότι ο νέος αυτός διάδρομος έχει πλέον μονιμοποιηθεί.
Το επιχειρησιακό σκέλος περιλαμβάνει συνεχή παρουσία στη θαλάσσια ζώνη ανάμεσα στην Κρήτη και τις λιβυκές ακτές, με αποστολή εντοπισμού και επιτήρησης. Οι φρεγάτες δεν εμπλέκονται άμεσα σε ανασχέσεις αλλά εντοπίζουν, καταγράφουν και συντονίζουν. Το Λιμενικό Σώμα είναι αυτό που ενεργεί στα παράκτια και στην πρώτη ζώνη υποδοχής. Η χρήση πολεμικών πλοίων, σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές, δεν σχετίζεται με επίδειξη δύναμης αλλά με τεχνικές δυνατότητες: προηγμένα ραντάρ, αισθητήρες μεγάλης εμβέλειας και αυτονομία παραμονής στο πεδίο για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Η Αθήνα έχει συνδυάσει την επιχείρηση με διπλωματική κινητικότητα, ενημερώνοντας τόσο την ΕΕ όσο και τη Λιβύη, όπου το προσεχές διάστημα αναμένεται να επισκεφθεί ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης. Όπως ξεκαθάρισε ο πρωθυπουργός, η Ελλάδα δεν σκοπεύει να παρακολουθεί αδρανής την εργαλειοποίηση των θαλασσίων περασμάτων. Η απόφαση συνδέεται και με ευρύτερες γεωπολιτικές επιδιώξεις.
Μηνύματα της Αθήνας σε τρεις κατευθύνσεις
Η παρουσία των φρεγατών δεν είναι απλώς λειτουργική αλλά λαμβάνει χαρακτήρα αποτρεπτικό, επικοινωνιακό και διπλωματικό, ανάλογα με τον αποδέκτη.
Δίκτυα λαθροδιακινητών.
Η κυβέρνηση θέλει να καταστήσει σαφές ότι η θαλάσσια διαδρομή από τη Λιβύη προς την Κρήτη παρακολουθείται ενεργά. Η παρουσία των φρεγατών αποσκοπεί στο να ανακόψει την αίσθηση ασυδοσίας κινήσεων που είχαν αποκτήσει τα κυκλώματα μεταφοράς μεταναστών μέσω Τομπρούκ. Η επιχειρησιακή εικόνα πλέον διαμορφώνεται νωρίτερα, πριν τα σκάφη περάσουν στην περιοχή του FIR Αθηνών. Τα πληρώματα των πλοίων καταγράφουν πορείες, εντοπίζουν ύποπτα φορτία και ενημερώνουν τα επιχειρησιακά κέντρα. Η πρόθεση είναι να μειωθεί το επιχειρησιακό «παράθυρο» των λαθροδιακινητών και να ενταθεί η πίεση στα σημεία αναχώρησης. Η Ελλάδα προειδοποιεί ότι δεν θα επιτρέψει να μετατραπεί η Κρήτη σε νέα πύλη ανεξέλεγκτης εισόδου.
Τουρκία και Τρίπολη
Η παρουσία ελληνικών πολεμικών σκαφών σε μια ζώνη που έχει εργαλειοποιηθεί διπλωματικά από την Άγκυρα και τη διοίκηση της Τρίπολης αποτελεί σήμα πολιτικής αποφασιστικότητας. Η Αθήνα καταγράφει με σταθερότητα ότι το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 δεν παράγει έννομα αποτελέσματα και η αποστολή φρεγατών λειτουργεί ως ενίσχυση αυτής της θέσης στην πράξη. Η Ελλάδα βρίσκεται επιχειρησιακά εκεί όπου η Τουρκία επιχειρεί να ασκήσει επιρροή μέσω ναυτικής παρουσίας ή οικονομικών συμφωνιών με την κυβέρνηση της Τρίπολης. Παράλληλα, με την παρουσία της υποχρεώνει τη Λιβύη να επιλέξει εάν θα συνεργαστεί για την ασφάλεια της περιοχής ή θα αφήσει τα περάσματα ανοικτά σε δευτερογενείς σκοπιμότητες.
Ευρωπαϊκή Ένωση
Η ελληνική κυβέρνηση επιδιώκει να αποδείξει στην πράξη ότι δεν είναι απλός αποδέκτης πίεσης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, αλλά παράγοντας ασφάλειας. Η ανάπτυξη φρεγατών είναι και δήλωση συμβολής στην εφαρμογή των αποφάσεων της Ένωσης, ιδίως στο πλαίσιο της επιχείρησης IRINI. Η Αθήνα έχει ήδη επιτύχει την εγγραφή του ζητήματος στις ευρωπαϊκές ατζέντες και επιδιώκει η ΕΕ να ασκήσει πίεση προς τη Λιβύη, τόσο για συνεργασία στα θέματα μετανάστευσης όσο και για περιορισμό της τουρκικής επιρροής. Επιπλέον, με τη σταθερή παρουσία στο πεδίο, η Ελλάδα ενισχύει τη διαπραγματευτική της θέση ως εγγυητής των συνόρων της Ευρώπης. Η επιχείρηση συνοδεύεται από τεχνική συμβολή, δορυφορική επιτήρηση, drones, και πληροφορίες που διαμοιράζονται με τη Frontex.
Η επιχειρησιακή διάταξη ως εργαλείο πολιτικής
Η επιλογή φρεγατών αντί απλώς πλοίων του Λιμενικού έχει να κάνει με την εμβέλεια, την αυτονομία, και το επίπεδο επιτήρησης. Σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές, το σύστημα επιτήρησης είναι πλήρες με ραντάρ, αισθητήρες, οργανικά ελικόπτερα και σύνδεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη διαμορφώνοντας ένα συνεχές δίκτυο ελέγχου. Η επιχειρησιακή παρουσία ενισχύεται με δυνατότητα παραμονής στο πεδίο χωρίς ανάγκη άμεσου ανεφοδιασμού, ενώ το πλοίο υποστήριξης καλύπτει τεχνικά τις ανάγκες της αποστολής.