Τα εσωτερικά ρήγματα του Ιράν – Χωρίς ρευστό, καταφύγια και ελπίδα
Με το κουτί της Πανδώρας στην Μέση Ανατολή να έχει ανοίξει για τα καλά μετά τη σφοδρή σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν τις τελευταίες μέρες με εκατέρωθεν χτυπήματα και πλήγματα, έχει τεθεί επί τάπητος και μια παράλληλα συζήτηση για την επόμενη μέρα του καθεστώτος της Τεχεράνης.
Ισραηλινός αξιωματούχος δήλωσε στη Wall Street Journal ότι «το Ισραήλ δεν αποκλείει το ενδεχόμενο εξόντωσης του Αλί Χαμενεΐ, αλλά αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες». Τι θα γινόταν σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Η αποσταθεροποίηση του καθεστώτος θα ήταν δεδομένη, όσους αυτοματισμούς κι αν έχει η ηγεσία της Τεχεράνης, και οι «δελφίνοι» φαίνεται ήδη να καραδοκούν.
Μετά την αλλεπάλληλη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν ο Μπενιαμίν Νετανιάχου διεμήνυσε ότι το πρόβλημα της χώρας του δεν είναι με τον λαό της άλλοτε Περσίας, αλλά με την ηγεσία της μουσουλμανικής χώρας. Κάλεσε δε τον ιρανικό λαό ούτε λίγο ούτε πολύ να επαναστατήσει.
Και δεν ήταν ο μόνος που ζήτησε κάτι τέτοιο. Σαν βγαλμένος από τα χρονοντούλαπα της ιστορίας εμφανίστηκε και ο διάδοχος του Σάχη. Ο Ρεζά Παχλαβί κάλεσε σε στρατιωτικό πραξικόπημα. Είναι ο διάδοχος του θρόνου του πρώην Αυτοκρατορικού Κράτους του Ιράν και o επικεφαλής του Οίκου των Παχλαβί, καθώς και ο πρωτότοκος γιος του Σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί και της Σαχμπανού Φαράχ Παχλαβί.
Τα εσωτερικά ρήγματα του Ιράν – Χωρίς ρευστό, καταφύγια και ελπίδα
Πόσο όμως η αποσταθεροποίηση του καθεστώτος της Τεχεράνης λόγω της σύγκρουσης με το Ισραήλ δύναται να οδηγήσει σε ανατροπή;
Εν μέσω αυξανόμενων στρατιωτικών εντάσεων μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου της Τεχεράνης, Μεχντί Τσεμράν, σχολίασε την ετοιμότητα του εσωτερικού μετώπου και παραδέχτηκε ότι η πρωτεύουσα δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένη για αεροπορικές επιθέσεις. «Δεν υπάρχουν πλήρως προετοιμασμένα καταφύγια στην Τεχεράνη ή σε άλλες πόλεις», δήλωσε ο Τσεμράν και πρόσθεσε: «Δεδομένης της εμπειρίας μας από τον πόλεμο, θα πρέπει να βασιστούμε σε παλιά καταφύγια».
Εκτός από την έλλειψη στέγης, οι κάτοικοι της Τεχεράνης αντιμετωπίζουν επίσης σοβαρές διαταραχές στα ΑΤΜ. Σύμφωνα με το Iran International TV, πολλά ΑΤΜ σε όλη την πρωτεύουσα είναι αποσυνδεδεμένα από το διαδίκτυο, γεγονός που δυσχεραίνει την ανάληψη μετρητών. Μεγάλες ουρές και παράπονα για έλλειψη χρημάτων έχουν αναφερθεί σε διάφορες περιοχές.
Εν τω μεταξύ, την Κυριακή, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) εξέδωσαν δημόσιο μήνυμα προς τους Ιρανούς πολίτες στα περσικά, καλώντας τους να εγκαταλείψουν αμέσως τυχόν περιοχές κοντά σε εργοστάσια όπλων ή εγκαταστάσεις στρατιωτικής υποστήριξης. Η Μονάδα Εκπροσώπου Τύπου των IDF ανέφερε σε ανακοίνωσή της: «Η παρουσία πολιτών κοντά σε τέτοιες εγκαταστάσεις αποτελεί απειλή για τη ζωή» και τόνισε ότι δεν πρέπει να επιστρέψουν μέχρι νεωτέρας.
Μερικοί κάτοικοι της Τεχεράνης εγκαταλείπουν ήδη την ιρανική πρωτεύουσα, καθώς ο πανικός κυριεύει τον πληθυσμό λόγω της κλιμάκωσης της σύγκρουσης με το Ισραήλ.
Πολλοί κατευθύνονται βόρεια προς τη θάλασσα, όπου το έδαφος είναι πιο αγροτικό και απομονωμένο. Ωστόσο, οι κάτοικοι δήλωσαν στο CNN ότι οι δρόμοι είναι τόσο φραγμένοι που η μετακίνηση είναι δύσκολη.
H κατάσταση αυτή εντείνει την ανασφάλεια σε μια ήδη διαταραγμένη εθνικοπολιτικά κοινωνία.
Σύμφωνα με την Δρ. Fariba Parsa, Ιρανή ακαδημαϊκό με ειδίκευση στον πολιτικό Ισλάμ, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, το Ιράν σήμερα έχει πολλά εσωτερικά ρήγματα.
Η Δρ. Fariba Parsa, Ιρανή ακαδημαϊκός με ειδίκευση στον πολιτικό Ισλάμ, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα
Μια έρευνα του 2022 από την Ομάδα Ανάλυσης και Μέτρησης Στάσεων στο Ιράν GAMAAN διαπίστωσε ότι σχεδόν το 90% των Ιρανών δεν υποστηρίζουν την Ισλαμική Δημοκρατία ως σύστημα διακυβέρνησης. Επιπλέον, το 73% των ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ του διαχωρισμού της θρησκείας από την πολιτική, αντιτιθέμενοι άμεσα στα θεοκρατικά θεμέλια του καθεστώτος. Οι εκκλήσεις για κοσμική δημοκρατία και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπερβαίνουν τα ιδεολογικά όρια.
Η αντιπολίτευση προέρχεται από ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών ομάδων: ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών, φοιτητές, εργάτες, εθνοτικές μειονότητες, μοναρχικοί, κοσμικοί ρεπουμπλικάνοι και ακόμη και παραδοσιακές θρησκευτικές ομάδες.
Ξεκάθαρο μήνυμα η αποχή στις εκλογές
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η συμμετοχή στις εκλογές, όσο περιορισμένη και αν είναι, έχει επίσης μειωθεί δραματικά. Στις προεδρικές εκλογές του 2021, η επίσημη συμμετοχή έπεσε στο 48% — το χαμηλότερο ποσοστό από το 1979 — με πολλούς ψηφοφόρους να ρίχνουν άκυρο σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Σύμφωνα με την Δρ. Parsa, ανεξάρτητες έρευνες υποδηλώνουν ότι η πραγματική συμμετοχή μπορεί να ήταν πιο κοντά στο 20%. «Χρόνια αυστηρά ελεγχόμενων εκλογών, στις οποίες μπορούν να υποβληθούν μόνο υποψήφιοι εγκεκριμένοι από το καθεστώς, έχουν καταστήσει την ψήφο άνευ νοήματος για τους περισσότερους πολίτες. Κάθε εκλογικός κύκλος ενισχύει πλέον τον κυνισμό αντί για την ελπίδα. Αυτό που απομένει είναι ένα καθεστώς χωρίς αξιόπιστη δημοκρατική εντολή και μια ηγετική δομή που δεν εμπνέει ούτε εμπιστοσύνη ούτε σεβασμό», λέει, σύμφωνα με το eurasiantimes.com.
Ενισχυτικός παράγοντας η κατάρρευση των δορυφόρων του Ιράν
Σε αυτό το πλαίσιο, η τελευταία σειρά επιθέσεων, που ακολούθησε την αποδυνάμωση/κατάρρευση των πληρεξουσίων – δορυφόρων του Ιράν, όπως η Χαμάς στη Γάζα και η Χεζμπολάχ στο Λίβανο, που μέχρι τώρα ήταν ο μεγαλύτερος μη κρατικός στρατός στον κόσμο, καθώς και η πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία, δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή για το ιρανικό καθεστώς.
Τρεις ομάδες που έχουν επιχειρήσει να αλλάξουν το καθεστώς των μουλάδων στην Τεχεράνη
Παρεμπιπτόντως, τα τελευταία τριάντα χρόνια έχουν εντοπιστεί τρεις κύριες ιρανικές ομάδες που έχουν επιχειρήσει να αλλάξουν το καθεστώς των μουλάδων στην Τεχεράνη.
Η μία είναι η Λαϊκή ομάδα Μουτζαχεντίν, γνωστή και ως Μοτζαχεντίν-ε-Χαλκ -Mojahedin-e-Khalq (MEK) ή Λαϊκή Οργάνωση Μουτζαχεντίν του Ιράν – People’s Mojahedin Organization of Iran (PMOI), η οποία έχει την έδρα της κυρίως στην εξορία. Ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 ως ισλαμιστική-μαρξιστική φοιτητική πολιτοφυλακή, η οποία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ανατροπή του Σάχη κατά τη διάρκεια της ιρανικής επανάστασης του 1979.
Αντικαπιταλιστές, αντιιμπεριαλιστές και αντιαμερικανοί, οι μαχητές της MEK σκότωσαν δεκάδες αστυνομικούς του Σάχη σε μάχες στους δρόμους κατά τη δεκαετία του 1970. Η ομάδα έβαλε στο στόχαστρο ξενοδοχεία, αεροπορικές εταιρείες και πετρελαϊκές εταιρείες που ανήκαν στις ΗΠΑ και ήταν υπεύθυνη για το θάνατο έξι Αμερικανών στο Ιράν.
«Θάνατος στην Αμερική με αίμα και φωτιά στα χείλη κάθε μουσουλμάνου είναι η κραυγή του ιρανικού λαού», έλεγε ένα από τα πιο διάσημα τραγούδια της. «Μακάρι να εξαφανιστεί η Αμερική».
Τέτοιες επιθέσεις βοήθησαν να προετοιμαστεί το έδαφος για την επιστροφή του εξόριστου Αγιατολάχ Ρουχόλα Χομεϊνί, ο οποίος όμως γρήγορα αναγνώρισε τη ΜΕΚ ως σοβαρή απειλή για το σχέδιό του να μετατρέψει το Ιράν σε ισλαμική δημοκρατία υπό τον έλεγχο του κλήρου.
Οι καλά οπλισμένοι αντάρτες της μεσαίας τάξης, αν και δημοφιλείς μεταξύ των θρησκευτικών φοιτητών και των διανοουμένων, αποδείχθηκαν ανίκανοι να αντισταθούν στην οργάνωση και τη σκληρότητα του Χομεϊνί.
Ο Χομεϊνί χρησιμοποίησε τις υπηρεσίες ασφαλείας, τα δικαστήρια και τα μέσα ενημέρωσης για να αποκόψει την πολιτική υποστήριξη της MEK και στη συνέχεια να την συντρίψει εντελώς. Αφού αντεπιτέθηκε, σκοτώνοντας περισσότερους από 70 ανώτερους ηγέτες της Ισλαμικής Δημοκρατίας σε τολμηρές βομβιστικές επιθέσεις, ο Χομεϊνί διέταξε βίαιη καταστολή των μελών και των συμπαθούντων της MEK. Οι επιζώντες εγκατέλειψαν τη χώρα.
Για σχεδόν δύο δεκαετίες, υπό την ηγεσία του πικραμένου ηγέτη τους Μασούντ Ρατζάβι, η MEK πραγματοποίησε επιθέσεις εναντίον πολιτικών και στρατιωτικών στόχων πέρα από τα σύνορα του Ιράν και βοήθησε τον Σαντάμ να καταστείλει τους εγχώριους εχθρούς του. Ωστόσο, μετά τη συμμαχία της με τον Σαντάμ, ο οποίος βομβάρδισε αδιακρίτως ιρανικές πόλεις και χρησιμοποίησε συστηματικά χημικά όπλα σε έναν πόλεμο που στοίχισε τη ζωή ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, η MEK έχασε σχεδόν όλη την υποστήριξη που είχε διατηρήσει στο Ιράν.
Μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, η MEK ξεκίνησε μια πολυδάπανη εκστρατεία λόμπινγκ για να ανατρέψει τον χαρακτηρισμό της ως τρομοκρατικής οργάνωσης, παρά τις αναφορές που την εμπλέκουν σε δολοφονίες Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων το 2012. Το 2009, το Ηνωμένο Βασίλειο αφαίρεσε τη MEK από τον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων. Η κυβέρνηση Ομπάμα αφαίρεσε την οργάνωση από τον αμερικανικό κατάλογο τρομοκρατικών οργανώσεων το 2012 και αργότερα βοήθησε στις διαπραγματεύσεις για τη μετεγκατάστασή της στην Αλβανία. Ωστόσο, στην Αλβανία, η MEK αγωνίζεται να κρατήσει τα μέλη της, τα οποία έχουν αρχίσει να αποστατούν.
Κανένας στρατηγικός αναλυτής δεν πιστεύει ότι η MEK έχει την ικανότητα ή την υποστήριξη εντός του Ιράν για να ανατρέψει την Ισλαμική Δημοκρατία.
Το Πράσινο Κίνημα
Η δεύτερη ομάδα ήταν το Πράσινο Κίνημα που εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια των αμφισβητούμενων προεδρικών εκλογών του 2009, οι οποίες κατέληξαν με την παράνομη επανεκλογή του σκληροπυρηνικού Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Το κίνημα, που χαρακτηριζόταν από ειρηνικές διαδηλώσεις και έμφαση στις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, είχε ως στόχο να αμφισβητήσει το ιρανικό καθεστώς και να υποστηρίξει μεγαλύτερες ελευθερίες και ανθρώπινα δικαιώματα.
Το Πράσινο Κίνημα προχώρησε με γοργούς ρυθμούς με μαζικές διαδηλώσεις και πολιτική ανυπακοή μέχρι τις 14 Φεβρουαρίου 2010, όταν η απόπειρά του να οργανώσει μια συγκέντρωση υποστήριξης των αναδυόμενων αραβικών επαναστάσεων κατεστάλη βίαια.
Οι ηγέτες του συνελήφθηαν, υποβλήθηκαν σε παράνομες δίκες και φυλακίστηκαν. Ωστόσο, ο Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, ο οποίος αναγνωρίστηκε παγκοσμίως ως ο ηγέτης – σύμβολο του κινήματος, παρέμεινε γενναία στη θέση του και, σε μια σειρά δημόσιων δηλώσεων που κορυφώθηκαν με το Manshur-e Jonbesh-e Sabz [το Χάρτη του Πράσινου Κινήματος], ένωσε τον ιρανικό λαό για να γράψει ένα νέο κεφάλαιο στον μακρύ και ταραχώδη αγώνα του για τη δημοκρατία.
Ωστόσο, τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό και το κίνημα εξασθένησε με την πάροδο των ετών, με ορισμένους από τους υποστηρικτές του να δηλώνουν ότι είχαν πίστη στα θεσμικά θεμέλια της Ισλαμικής Δημοκρατίας και επιθυμούσαν μόνο δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.
Διευκρίνισαν επίσης ότι δεν υποστηρίζουν το δυτικό μοντέλο δημοκρατίας και δεν θα ανεχθούν ποτέ την παρέμβαση της Δύσης στην εσωτερική πολιτική του Ιράν.
Οι μοναρχικοί και ο γιος του Σάχη
Τρίτον, υπάρχουν οι μοναρχικοί που εγκατέλειψαν τη χώρα κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1979. Ένας από αυτούς είναι ο γιος του πρώην Σάχη του Ιράν, Ρεζά Παχλάβι, ο οποίος σήμερα ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες και θεωρητικά θα μπορούσε να επιστρέψει στο Ιράν για να διεκδικήσει τον θρόνο του πατέρα του.
Τα μηνύματά του τις τελευταίες μέρες είναι διαρκή.
Μάλιστα, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε για πρώτη φορά τις προεδρικές εκλογές το 2016, ο Ρεζά Παχλαβί του ζήτησε να συνεργαστεί με τις κοσμικές και δημοκρατικές δυνάμεις του Ιράν.
Λίγο μετά την επανεκλογή του Τραμπ πέρυσι, ο Παχλαβί έδωσε συνέντευξη στο περιοδικό Newsweek, σκιαγραφώντας το όραμά του για ένα δημοκρατικό Ιράν που θα ευημερούσε χάρη στις σχέσεις του με τη Δύση, θα ζούσε ειρηνικά με το Ισραήλ και θα βρισκόταν σε αρμονία με τους γείτονές του.
«Ο μόνος στόχος της ζωής μου είναι οι Ιρανοί να μπορούν επιτέλους να πάνε στις κάλπες και να ψηφίσουν σύμφωνα με τη συνείδησή τους και να αποφασίσουν για το μέλλον τους», δήλωσε μιλώντας για μια «συνταγματική μοναρχία».
Σύμφωνα με τον ίδιο, το σημερινό καθεστώς στην Τεχεράνη είναι μισητό από τουλάχιστον το 80% του πληθυσμού, ο οποίος όχι μόνο θα προτιμούσε τις ελευθερίες δυτικού τύπου, αλλά και κοιτάζει προς χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και βλέπει την ευημερία που έχει στερηθεί.
Πιστεύει επίσης ότι, μόλις ο λαός εξεγερθεί, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, θα ενωθούν μαζί του και βασικά μέλη του καθεστώτος, όχι μόνο ο στρατός, αλλά και, κυρίως, ορισμένα τμήματα του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης – ένα είδος πανίσχυρης πραιτοριανής φρουράς με ισχυρή παρουσία στην οικονομία, την οποία χαρακτήρισε διεφθαρμένη.
Ο Παχλαβί είπε ότι ακόμη και πολλοί μουσουλμάνοι κληρικοί αντιπαθούν το καθεστώς και «αισθάνονται απειλούμενοι ή αποδυναμωμένοι, ως αποτέλεσμα αυτού του καθεστώτος που στο όνομα του Ισλάμ έχει προκαλέσει τόσο μεγάλο κακό». Το Ισλάμ, είπε, «δεν είναι πλέον προτεραιότητα του λαού».
Ωστόσο, τελικά, ο Παχλαβί, όπως και το MRK και το Πράσινο Κίνημα, δεν φαίνεται να έχει αρκετή υποστήριξη εντός του Ιράν για να ανατρέψει το καθεστώς.