Στα άδυτα των φυλακών του Αλκατράζ: Η ιστορία, οι φήμες και οι ταινίες

Η φυλακή του Αλκατράζ θα μετατραπεί από αξιοθέατο και πάλι σε σωφρονιστικό κατάστημα για τους πιο βίαιους και υπότροπους κακοποιούς καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ έχει μετατρέψει την πάταξη της εγκληματικότητας σε στοιχείο κλειδί της δεύτερης θητείας του στον Λευκό Οίκο

Μπορεί μέχρι σήμερα να αποτελούσαν αξιοθέατο και να υποδέχονται εκατοντάδες επισκέπτες ημερησίως, ωστόσο αυτό πρόκειται να αλλάξει καθώς σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ θα λειτουργήσουν και πάλι ως σωφρονιστικό κατάστημα για τους πιο βίαιους και υπότροπους κακοποιούς.

Ο λόγος για τη φυλακή Αλκατράζ που βρίσκονται ανοικτά του Σαν Φρανσίσκο και έχουν μείνει στην ιστορία για δύο λόγους. Πρώτον, για τους «διάσημους» κακοποιούς που φιλοξενήθηκαν εκεί και δεύτερον διότι οι προσπάθειες απόδρασης είχαν πάντα πολύ άσχημη εξέλιξη.

Η λειτουργία της φυλακής ανεστάλη τον Μάιο του 1963, λόγω της πολύ κακής της φήμης αλλά και του μεγάλου κόστους που απαιτείτο για τη συντήρησή της και έκτοτε λειτουργούσε ως ένα δημόσιο μουσείο και ένα από τα κύρια τουριστικά αξιοθέατα του Σαν Φρανσίσκο.

Οι φυλακές του Αλκατράζ ή «ο Βράχος»

Το Ομοσπονδιακό Σωφρονιστήριο Αλκατράζ (συχνά αναφέρεται και ως «ο Βράχος», που υποδηλώνει ότι το μεγαλύτερο μέρος του βρίσκεται σε έναν βραχώδη τόπο) ήταν μια φυλακή υψίστης ασφάλειας στο νησί Αλκατράζ, περίπου 2 χλμ. από την ακτή του Σαν Φρανσίσκο, στις Ηνωμένες Πολιτείες, που λειτουργούσε από τις 11 Αυγούστου 1934 έως τις 21 Μαρτίου 1963.

Στο νησί Αλκατράζ υπήρχε ένα στρατιωτικό φρούριο από το 1850, προτού μετατραπεί σε φυλακή υψίστης ασφαλείας το 1934, με τις κύριες εγκαταστάσεις του να έχουν χτιστεί μεταξύ 1910 και 1912 όπου λειτουργούσε η στρατιωτική φυλακή για τον αμερικανικό στρατό. Το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ απέκτησε τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις στο νησί Αλκατράζ στις 12 Οκτωβρίου 1933 και άνοιξε εκεί μια ομοσπονδιακή φυλακή τον Αύγουστο του επόμενου έτους μετά τον κατάλληλο εκσυγχρονισμό του συγκροτήματος. Η απομόνωση του τόπου, η παρουσία παγωμένων ρευμάτων στα νερά του κόλπου του Σαν Φρανσίσκο καθώς και η παρουσία δομών υψίστης ασφάλειας, κατέστησαν την φυλακή του Αλκατράζ ως την πιο σκληρή και την πιο συμπαγή φυλακή σε όλη την Αμερική.

Το Αλκατράζ χρησιμοποιήθηκε για τη φυλάκιση εκείνων των κρατουμένων που θεωρήθηκαν προβληματικοί σε άλλες φυλακές. Έχοντας γίνει μία από τις πιο διαβόητες φυλακές στις Ηνωμένες Πολιτείες, στα χρόνια που λειτούργησε στέγασε 1576 κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τους χειρότερους Αμερικανούς εγκληματίες όπως ο Αλ Καπόνε, ο Ρόμπερτ Φράνκλιν Στράουντ (γνωστός ως ο «ορνιθολόγος του Αλκατράζ»), ο Τζορτζ «Πολυβόλο» Κέλι, ο Μπάμπι Τζόνσον, ο Ραφαέλ Μιράντα, ο Μίκυ Κοέν και άλλοι. Συνολικά στην 29ετή ιστορία της φυλακής, 36 κρατούμενοι έκαναν 14 απόπειρες διαφυγής, με την πιο διάσημη από αυτές να είναι η απόπειρα του Μαΐου 1946 που ονομάστηκε «Η Μάχη του Αλκατράζ» και η περίφημη απόδραση του Ιουνίου 1962 από τους Φρανκ Μόρις, Τζον Άνγκλιν και Κλάρενς Άγκλιν. Λόγω του υψηλού κόστους συντήρησης, η φυλακή Αλκατράζ έκλεισε οριστικά στις 21 Μαρτίου 1963.

Η φυλακή χωρίστηκε σε τέσσερις τετράγωνες πτέρυγες κελιών (A, B, C, D), το γραφείο του διευθυντή, την αίθουσα επισκεπτών, τη βιβλιοθήκη και το κουρείο. Τα κελιά των φυλακών είχαν μέγεθος 2,7 x 1,5 μέτρα και ύψος 2,1 μέτρα και ήταν πρωτόγονα και δεν είχαν καμία ιδιωτικότητα, με βασικά έπιπλα που αποτελούνταν από ένα κρεβάτι, ένα τραπέζι, έναν νεροχύτη και την τουαλέτα που ακουμπούσε στον πίσω τοίχο. Οι Αφροαμερικανοί κρατήθηκαν χωριστά από άλλους κρατούμενους για να μην υπάρξει φυλετική κακοποίηση.

Η πτέρυγα D φιλοξένησε τους χειρότερους παραβάτες όπου διέθετε πέντε κελιά απομόνωσης, τα οποία ονομάστηκαν «Η Τρύπα» όπου οι πιο επαναστατικοί κρατούμενοι στέλνονταν εκεί για ορισμένες περιόδους και υπέστησαν βάναυση μεταχείριση. Η τραπεζαρία και η κουζίνα ήταν παρακλάδια του κεντρικής πτέρυγας. Οι κρατούμενοι και το προσωπικό έτρωγαν μαζί μεσημεριανό τρεις φορές την ημέρα. Το νοσοκομείο της φυλακής βρισκόταν πάνω από την τραπεζαρία.

Οι διάδρομοι της φυλακής είχαν τα ονόματα των πιο διάσημων δρόμων στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως το «Μπρόντγουεϊ» και η «Λεωφόρος Μίτσιγκαν». Η εργασία για τους κρατούμενους του Αλκατράζ θεωρούνταν προνόμιο στο οποίο θα μπορούσαν να το έχουν μόνο όσοι έδειχναν καλή συμπεριφορά.

Τα πρώτα χρόνια

Το Αλκατράζ ως φυλακή προοριζόταν να φιλοξενήσει κρατούμενους που ορίζονται ως «προβληματικοί» ή εκείνους που είχαν προκαλέσει προβλήματα σε άλλες φυλακές και όπου μπορεί να φιλοξενήσει τους «χειρότερους από τους χειρότερους» του εγκλήματος, χωρίς ελπίδα σωφρονισμού.

Στις 11 Αυγούστου 1934, η πρώτη ομάδα 137 κρατουμένων έφτασε από την φυλακή Λεβένγουωρθ, του Κάνσας, η οποία είχε φτάσει με τρένο στη Σάντα Βενέτια της Καλιφόρνια. Η ομάδα συνοδεύτηκε στο Αλκατράζ από το FBI με 60 ειδικούς πρακτόρες και αξιωματικούς της αστυνομίας των σιδηροδρόμων. Πολλοί από αυτούς ήταν γνωστοί κλέφτες τραπεζών, παραχαράκτες και δολοφόνοι. Μεταξύ των πρώτων κρατουμένων υπήρχαν επίσης 14 άνδρες από το νησί ΜακΝίλ της Ουάσιγκτον. Στις 22 Αυγούστου, 43 κρατούμενοι έφτασαν από το σωφρονιστικό ίδρυμα της Ατλάντα και 10 από τη φυλακή του Λιούισμπουργκ. Την 1η Σεπτεμβρίου, ένας κρατούμενος έφτασε από το άσυλο της Ουάσινγκτον και επτά έφτασαν από το αναμορφωτήριο του Λόρτον της Βιρτζίνια, ενώ στις 4 Σεπτεμβρίου, μια νέα ομάδα 103 κρατουμένων έφτασε από το Λεβένγουωρθ με τρένο. Οι κρατούμενοι συνέχισαν να καταφθάνουν, ιδίως από το Λεβένγουωρθ και την Ατλάντα, το 1935 και στις 30 Ιουνίου του ίδιου έτους, σε ένα μόνο έτος ζωής, το Αλκατράζ είχε ήδη 242 κρατούμενους. Το Γραφείο Φυλακών έγραψε με την ευκαιρία: «Η ίδρυση αυτού του θεσμού δεν είναι μόνο απόδειξη ενός ασφαλούς τόπου κράτησης για τους πιο σκληρούς εγκληματίες, αλλά έχει επίσης θετική επίδραση στην πειθαρχία σε άλλες φυλακές. Κατά τη διάρκεια ενός έτους, δεν συνέβησαν σημαντικά περιστατικά».

Στις 10 Ιανουαρίου 1935, μια ισχυρή καταιγίδα οδήγησε σε μια κατολίσθηση στο Αλκατράζ, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει μέρος του «Κτηρίου Βιομηχανικών Μοντέλων». Αυτή ήταν μόνο η αρχή μιας σειράς προβλημάτων με τη σταθερότητα των κατασκευών στο νησί. Τα προβλήματα που προέκυψαν στο «Κτήριο Βιομηχανικών Μοντέλων» και η σχέση με τις προϋπάρχουσες κατασκευές οδήγησαν σε εκτεταμένη αποκατάσταση της δομής το 1937, ενώ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα εργαστήρια του «Κτηρίου Νέων Βιομηχανιών» ειδικεύονταν στην παραγωγή στολών για το στρατό και άλλα αντικείμενα.

Η φήμη

Η φυλακή Αλκατράζ έγινε διάσημη μεταξύ των αμερικανικών φυλακών καθώς θεωρήθηκε μια από τις πιο διαβόητες φυλακές στον κόσμο εκείνη την εποχή. Ορισμένοι πρώην κρατούμενοι παρακολούθησαν πολλά περιστατικά βίας μεταξύ κρατουμένων και τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης, ιδίως λόγω της έλλειψης επαρκούς υγειονομικής περίθαλψης και πρόληψης. Ο Εντ Βούτκε ήταν ο πρώτος κρατούμενος που αυτοκτόνησε στη φυλακή του Αλκατράζ. Ο Ρουφ Πέρσφουλ ανέπτυξε μια μορφή σχιζοφρένειας και έκοψε τέσσερα δάχτυλα από το ένα του χέρι, και σκόπευε να κόψει και τα άλλα. Την φήμη της φυλακής σίγουρα δεν βοήθησε η άφιξη των χειρότερων εγκληματιών της Αμερικής, συμπεριλαμβανομένου του Ρόμπερτ Στράουντ, ο «ορνιθολόγος του Αλκατράζ», το 1942, ο οποίος πέρασε 17 χρόνια στο Αλκατράζ. Παρά τη φήμη του, με πολλούς πρώην τρόφιμους να το αποκαλούν «Χελκατράζ» (από την αγγλική λέξη Hell που σημαίνει κόλαση), πολλοί κατέθεσαν πώς οι συνθήκες διαβίωσης ήταν γενικά καλύτερες από άλλες φυλακές της χώρας, ειδικά για την ποιότητα του φαγητού.

Στις 3 Δεκεμβρίου 1940, ο Χένρι Γιανγκ σκότωσε τον συγκρατούμενο του Ρούφους Μακέιν. Τρέχοντας τις σκάλες στο εργαστήριο ραπτικής της φυλακής όπου εργαζόταν ο Μακέιν, ο Γιανγκ μαχαίρωσε βίαια τον Μακέιν στο λαιμό. Ο Μακέιν πέθανε πέντε ώρες αργότερα. Ο Γιανγκ πέρασε 22 μήνες στην απομόνωση, αλλά αργότερα αφέθηκε να εργαστεί. Ο νεαρός δικάστηκε το 1941, όπου κατά τη διάρκεια του δίκης του οι δικηγόροι του ισχυρίστηκαν ότι ήταν άμεσα ένοχος για το γεγονός και ότι είχε υποστεί αδικαιολόγητα «σκληρή και ασυνήθιστη τιμωρία» από τους φρουρούς της φυλακής πριν από το γεγονός. Η δίκη συνέβαλε στην κακή φήμη του Αλκατράζ. Ο Γιανγκ καταδικάστηκε τελικά.

Τα τελευταία χρόνια

Από τη δεκαετία του 1950, έγιναν προσπάθειες για τη βελτίωση των συνθηκών στη φυλακή Αλκατράζ και οι κρατούμενοι είχαν σταδιακά τη δυνατότητα να αποκτήσουν περισσότερα προνόμια όπως η χρήση μουσικών οργάνων, η παρακολούθηση ταινιών τα σαββατοκύριακα, η ζωγραφική, και η χρήση ραδιοφώνου. Ο αυστηρός κώδικας σιωπής έγινε πιο ευέλικτος και οι κρατούμενοι είχαν τη δυνατότητα να μιλήσουν με χαμηλή φωνή. Ωστόσο, η φυλακή είχε ήδη χαρακτηριστεί ως μία από τις πιο ακριβές φυλακές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην ετήσια έκθεσή του για το έτος 1952, ο διευθυντής φυλακών Τζέιμς Μπένετ ζήτησε ήδη μια ανακαίνιση για τις εγκαταστάσεις στο Αλκατράζ. Η έκθεση του 1959 διαπίστωσε ότι το κόστος του Αλκατράζ ήταν τρεις φορές υψηλότερο σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη αμερικανική φυλακή (10 δολάρια ανά φυλακισμένο την ημέρα, σε σύγκριση με 3 δολάρια σε άλλες φυλακές). Το πρόβλημα επιδεινώθηκε από την έκθεση των εγκαταστάσεων σε ανέμους που περιείχαν θαλασσινό αλάτι. Ήδη εκείνο το έτος υπήρχε ανάγκη για 5.000.000 δολάρια για αποκαταστάσεις. Οι μεγάλες επισκευές άρχισαν το 1958, αλλά ήδη από το 1961 οι μηχανικοί χαρακτήρισαν τη φυλακή χαμένη υπόθεση. Ο Γενικός Εισαγγελέας Ρόμπερτ Κέννεντυ πρότεινε την κατασκευή μιας νέας φυλακής στο Μάριον του Ιλλινόις. Η απόδραση του Ιουνίου 1962 ήταν η «σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι» και που οδήγησε στο οριστικό κλείσιμο ολόκληρης της φυλακής στις 21 Μαρτίου 1963.

Αυτή τη στιγμή η φυλακή του Αλκατράζ έχει μετατραπεί σε μουσείο και είναι ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά αξιοθέατα του Σαν Φρανσίσκο, καθώς προσελκύει 1.500.000 επισκέπτες ετησίως (2010). Οι επισκέπτες φτάνουν με πλοίο και έχουν την ευκαιρία να επισκεφθούν τα κελιά του νησιού, καθώς και να δουν μια σειρά ντοκιμαντέρ που αφηγούνται ιστορίες και ανέκδοτα για τη φυλακή, για τους πιο διάσημους κρατουμένους και φρουρούς του Αλκατράζ. Η ατμόσφαιρα της πρώην φυλακής εξακολουθεί να θεωρείται «φάντασμα» έως σήμερα.

Το Αλκατράζ στη Μεγάλη Οθόνη

Η λέξη «Βράχος» στην ιστορία του αμερικανικού σωφρονιστικού συστήματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την φυλακή-νησί του Αλκατράζ, που βρίσκεται στο κόλπο του Σαν Φρανσίσκο. Οι ιστορίες από τον Βράχο του Αλκατράζ αλλά και όλο το οικοδομικό συγκρότημα γοητεύουν μέχρι και σήμερα πλήθος τουριστών καθιστώντας το νησί ως ένα από τα πιο δημοφιλή αξιοθέατα του Σαν Φρανσίσκο αλλά και πηγή έμπνευσης μεγάλων δημιουργών του κινηματογράφου.

Ένας από τους διάσημους τρόφιμους των φυλακών ήταν και ο Ρόμπερτ Στράουντ, ο οποίος απέκτησε το παρατσούκλι «Ορνιθολόγος» λόγω των μελετών του περί των πτηνών, οι οποίες διακόπηκαν και δεν συνεχίστηκαν για 17 χρόνια που έμεινε έγκλειστος στο Αλκατράζ. Η ιστορία του σκληρού αυτού τροφίμου, ο οποίος πέρασε λόγω της βίαιης φύσης του τα περισσότερα χρόνια στην απομόνωση αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την ταινία του Τζον Φράνκενχαϊμερ με τίτλο «O βαρυποινίτης του Αλκατράζ» (Birdman of Alcatraz). H ταινία παρουσιάζει τον Στράουντ ως έναν ορνιθολογολάτρη, ο οποίος μίσησε τους ανθρώπους και αγάπησε τα πτηνά, ωστόσο αποτελεί σε μεγάλο βαθμό προϊόν μυθοπλασίας καθώς έχουν παραποιηθεί πολλά ιστορικά στοιχεία προς όφελος ενός καλού σεναρίου.

Εκτός από τον Στράουντ την πύλη του Αλκατράζ πέρασε και ένας από τους μεγαλύτερους μαφιόζους της παγκόσμιας ιστορίας. Ο λόγος για τον Αλ Καπόνε, τον οποίο οι αμερικανικές αρχές συνέλαβαν το 1931 για φοροδιαφυγή αδυνατώντας να συλλέξουν στοιχεία για τις βαρύτερες εγκληματικές του ενέργειες. Ο Καπόνε μεταφέρθηκε στο Αλκατράζ από όπου και βγήκε το 1939 λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας. Η διάρκεια παραμονής του στον Βράχο δεν αποτέλεσε βάση για κινηματογραφική παραγωγή, ωστόσο η ζωή του διάσημου αυτού μαφιόζου αποτέλεσε την αφορμή για δεκάδες βιβλία και άρθρα.

Αξίζει να γίνει μνεία και σε δύο ακόμα τροφίμους του θρυλικού Αλκατράζ, τον Τζορτζ «Πολυβόλο» Κέλι και τον Άλβιν «Ανατριχίλας» Κάρπις. Ο πρώτος έλαβε το παρατσούκλι του από το πολυβόλο που χρησιμοποιούσε στις εκτελέσεις του ενώ ο δεύτερος κέρδισε τον τίτλο του «υπ’ αριθμ. 1 Δημόσιου Εχθρού».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν όμως και οι ιστορίες που αφορούν στις απόπειρες απόδρασης που πραγματοποιήθηκαν από ορισμένους τρόφιμους κατά την διάρκεια εγκλεισμού τους στο Αλκατράζ. Τα γεγονότα αυτά συνετέλεσαν στη δημιουργία ενός θρύλου που συνόδευε τις καταπληκτικές ιστορίες του βράχου. Επρόκειτο για τον θρύλο της αδύνατης απόδρασης, το μύθο δηλαδή ότι κανείς δεν μπόρεσε ποτέ να δραπετεύσει από τις φυλακές του Αλκατράζ.

Ωστόσο, η ιστορία τριών τροφίμων που κατάφεραν να αποδράσουν επιτυχώς από τον βράχο χωρίς κανείς να γνωρίζει αν κατάφεραν τελικά να φθάσουν στο Σαν Φρανσίσκο αποτέλεσε την βάση για το κινηματογραφικό αριστούργημα του 1979 με τίτλο «Απόδραση από το Αλκατράζ» (Escape from Alcatraz). H ταινία σκηνοθετήθηκε από τον Don Siegel με πρωταγωνιστή τον Clint Eastwood. H ταινία αναφέρεται στην προσπάθεια του Φρανκ Μόρρις και των αδελφών Άνγκλιν να αποδράσουν από την πιο γνωστή φυλακή υψίστης ασφαλείας των Η.Π.Α.. Πρόκειται για μια σπουδαία κινηματογραφική δουλειά που προβαίνει σε μια ακριβή απεικόνιση της ζωής και των συνθηκών στην φυλακή του Αλκατράζ. Οι δραπέτες σύμφωνα με τη ταινία έσκαψαν τούνελ στους τοίχους των κελιών τους χρησιμοποιώντας κουτάλια, ενώ έφτιαξαν μάσκες από χαρτί για να ξεγελάσουν τους φύλακες, που νόμιζαν ότι οι φυλακισμένοι βρίσκονταν στα κρεβάτια τους. Οι τρεις δραπέτες φέρονται να απομακρύνθηκαν από το νησί με μια αυτοσχέδια φουσκωτή βάρκα και κουπιά.

Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές οι τρεις κρατούμενοι που κατάφεραν να αποδράσουν από τον βράχο πνίγηκαν στα κρύα νερά του κόλπου και θεωρούνται επισήμως νεκροί. Ωστόσο, μια ομάδα ολλανδών ερευνητών υποστηρίζει ότι είναι πολύ πιθανό οι τρεις άνδρες να κατάφεραν να μεταβούν σε ξηρά. Οι ισχυρισμοί τους ενισχύονται από το γεγονός ότι αντικείμενά τους και ένα από τα κουπιά που χρησιμοποιήσαν βρέθηκαν στο νησί Angel.

Τέλος, η ταινία « Ο Βράχος» (The Rock) που προβλήθηκε το 1997 σε σκηνοθεσία Μichael Bay και με πρωταγωνιστή τους Sean Connery, Nicolas Cage και Εd Harris αποτελεί μια τρανή απόδειξη ότι το Χόλιγουντ δεν έπαψε ποτέ να γοητεύεται από το Αλκατράζ, τους μύθους και τις αλήθειες του. Ο «Βράχος» ανήκει στην κατηγορία ταινιών δράσης και αναφέρεται σε μια ομάδα πεζοναυτών που καταλαμβάνει την φυλακή του Αλκατράζ κρατώντας ομήρους τουρίστες και απειλώντας να εξαπολύσει στο Σαν Φρανσίσκο ένα ισχυρό βιολογικό όπλο.

Αναμφισβήτητα το Αλκατράζ αποτέλεσε έναν χώρο που κέρδισε τις εντυπώσεις, γοήτευσε και εξακολουθεί να γοητεύει τις ορδές τουριστών που το επισκέπτονται προκειμένου να μπουν έστω και για λίγο στο κλίμα του μυστηρίου και της κοσμικής απομόνωσης. Άλλωστε, για τους τροφίμους του η τιμωρία δεν ήταν μόνο ο εγκλεισμός αλλά και το ψυχολογικό μαρτύριο. Με μια από τις πιο ζωντανές πόλεις των Η.Π.Α. ακριβώς απέναντι τα πάντα θύμιζαν ότι η ζωή ήταν κοντά αλλά η ελευθερία πολύ μακριά.

Πηγή