Ένας γιγάντιος πλανήτης 124 έτη φωτός μακριά από τη Γη προσφέρει τα ισχυρότερα στοιχεία μέχρι σήμερα ότι η εξωγήινη ζωή μπορεί να ευδοκιμεί πέρα από το ηλιακό μας σύστημα
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν νέες αλλά προσωρινές ενδείξεις ότι ένας μακρινός κόσμος σε τροχιά γύρω από ένα άλλο αστέρι, μπορεί να φιλοξενεί ζωή. Μια ομάδα από το Ινστιτούτο Αστρονομίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ που μελετά την ατμόσφαιρα ενός εξωπλανήτη που ονομάζεται K2-18b ανίχνευσε σημάδια μορίων που στη Γη παράγονται μόνο από απλούς οργανισμούς.
Αυτή είναι η δεύτερη, αλλά πολύ πιο υποσχόμενη, φορά που χημικές ουσίες που σχετίζονται με τη ζωή ανιχνεύονται στην ατμόσφαιρα του πλανήτη από το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb (JWST) της NASA.
Αλλά η ομάδα και οι ανεξάρτητοι αστρονόμοι τονίζουν ότι χρειάζονται περισσότερα δεδομένα για να επιβεβαιωθούν αυτά τα αποτελέσματα. Η ανίχνευση των χημικών ουσιών, διμεθυλοσουλφιδίου (DMS) και διμεθυλοδισουλφιδίου (DMDS) δεν θα ισοδυναμούσε με απόδειξη εξωγήινης βιολογικής δραστηριότητας, αλλά θα μπορούσε να φέρει την απάντηση στο ερώτημα αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν πολύ πιο κοντά.
«Αυτή είναι η ισχυρότερη ένδειξη μέχρι σήμερα για μια βιολογική δραστηριότητα πέρα από το ηλιακό μας σύστημα», δήλωσε ο καθηγητής Nikku Madhusudhan, αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, ο οποίος ηγήθηκε της έρευνας. «Είμαστε πολύ προσεκτικοί. Πρέπει να αναρωτηθούμε τόσο για το αν το σήμα είναι πραγματικό όσο και για το τι σημαίνει». «Σε δεκαετίες από τώρα, μπορεί να κοιτάξουμε πίσω σε αυτό το χρονικό σημείο και να αναγνωρίσουμε ότι ήταν το σημείο καμπής, όπου ξαφνικά ήμασταν σε θέση να απαντήσουμε στο θεμελιώδες ερώτημα του αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν».
Άλλοι είναι πιο επιφυλακτικοί, με ερωτήματα που παραμένουν σχετικά με το αν οι συνολικές συνθήκες στο K2-18 b είναι ευνοϊκές για τη ζωή και αν τα DMS και DMDS, τα οποία παράγονται σε μεγάλο βαθμό από το θαλάσσιο φυτοπλαγκτόν στη Γη, μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστα ως «βιο-υπογραφές».
Ο K2-18 b, ο οποίος βρίσκεται στον αστερισμό του Λέοντα, έχει σχεδόν εννέα φορές μεγαλύτερη μάζα από τη Γη και είναι 2,6 φορές μεγαλύτερος και περιφέρεται στην κατοικήσιμη ζώνη του άστρου του, έναν ψυχρό κόκκινο νάνο μικρότερο από το μισό μέγεθος του ήλιου. Όταν το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble φάνηκε να εντόπισε υδρατμούς στην ατμόσφαιρά του το 2019, οι επιστήμονες τον ανακήρυξαν «τον πιο κατοικήσιμο γνωστό κόσμο» πέρα από το ηλιακό σύστημα.
Το υποτιθέμενο σήμα νερού αποδείχθηκε ότι ήταν μεθάνιο σε επακόλουθες παρατηρήσεις από την ομάδα του Madhusudhan το 2023. Αλλά, υποστήριξαν, το προφίλ του K2-18 b ήταν σύμφωνο με έναν κατοικήσιμο κόσμο, καλυμμένο από έναν απέραντο, βαθύ ωκεανό – μια άποψη που παραμένει αμφιλεγόμενη. Πιο προκλητικά, η ομάδα του Cambridge ανέφερε μια διστακτική παρουσία DMS.
Οι πλανήτες πέρα από το ηλιακό μας σύστημα είναι πολύ μακρινοί για να φωτογραφηθούν ή να προσεγγιστούν με ρομποτικό διαστημόπλοιο. Ωστόσο, οι επιστήμονες μπορούν να εκτιμήσουν το μέγεθος, την πυκνότητα και τη θερμοκρασία τους και να διερευνήσουν τη χημική τους σύνθεση παρακολουθώντας τον εξωπλανήτη καθώς περνάει από την επιφάνεια του αστέρα που τον φιλοξενεί και μετρώντας το φως των αστεριών που έχει φιλτραριστεί μέσα από την ατμόσφαιρά του. Στις τελευταίες παρατηρήσεις, τα μήκη κύματος που απορροφώνται από το DMS και το DMDS παρατηρήθηκαν να μειώνονται ξαφνικά καθώς το K2-18 b περιπλανιόταν μπροστά από τον κόκκινο νάνο.
«Το σήμα ήρθε δυνατό και καθαρό», δήλωσε ο Madhusudhan. «Αν μπορούμε να ανιχνεύσουμε αυτά τα μόρια σε κατοικήσιμους πλανήτες, αυτή είναι η πρώτη φορά που μπορούμε να το κάνουμε αυτό ως είδος… είναι απίστευτο ότι αυτό είναι δυνατό».
Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση The Astrophysical Journal Letters, υποδηλώνουν συγκεντρώσεις DMS, DMDS ή και των δύο (οι υπογραφές τους επικαλύπτονται) χιλιάδες φορές ισχυρότερες από τα επίπεδα στη Γη. «Μπορεί να υπάρχουν διαδικασίες που δεν γνωρίζουμε και οι οποίες παράγουν αυτά τα μόρια», είπε ο Madhusudhan. «Αλλά δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια γνωστή διαδικασία που να μπορεί να το εξηγήσει αυτό χωρίς βιολογία».
Μια πρόκληση στον εντοπισμό πιθανών άλλων διαδικασιών είναι ότι οι συνθήκες στον K2-18 b παραμένουν αμφισβητούμενες. Ενώ η ομάδα του Κέιμπριτζ προτιμά το σενάριο του ωκεανού, άλλοι λένε ότι τα δεδομένα υποδηλώνουν έναν πλανήτη αερίου ή έναν με ωκεανούς από μάγμα, όχι νερό.
Υπάρχει το ερώτημα εάν το DMS θα μπορούσε να έχει μεταφερθεί στον πλανήτη από κομήτες – αυτό θα απαιτούσε μια ένταση βομβαρδισμού που φαίνεται απίθανη – ή να έχει παραχθεί σε υδροθερμικές οπές, ηφαίστεια ή καταιγίδες μέσω εξωτικών χημικών διεργασιών. «Η ζωή είναι μία από τις επιλογές, αλλά είναι μία μεταξύ πολλών», δήλωσε η Δρ Nora Hänni, χημικός στο Ινστιτούτο Φυσικής του Πανεπιστημίου της Βέρνης, της οποίας η έρευνα αποκάλυψε ότι το DMS υπήρχε σε έναν παγωμένο, άψυχο κομήτη. «Θα έπρεπε να αποκλείσουμε αυστηρά όλες τις άλλες επιλογές πριν ισχυριστούμε ότι υπάρχει ζωή».
Η Δρ. Τζο Μπάρστοου, πλανητική επιστήμονας στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο, θεώρησε επίσης την ανίχνευση σημαντική, αλλά είπε: «Ο σκεπτικισμός μου για οποιονδήποτε ισχυρισμό σχετικά με στοιχεία ζωής έχει αυξηθεί, όχι επειδή δεν πιστεύω ότι υπάρχει άλλη ζωή εκεί έξω, αλλά επειδή πιστεύω ότι για μια τόσο βαθιά και σημαντική ανακάλυψη το βάρος της απόδειξης πρέπει να είναι πολύ, πολύ υψηλό. Δεν νομίζω ότι αυτή η τελευταία εργασία ξεπερνά αυτό το όριο».
Σε απόσταση 120 ετών φωτός, δεν υπάρχει καμία προοπτική επίλυσης της συζήτησης μέσω κοντινών παρατηρήσεων, αλλά ο Madhusudhan σημειώνει ότι αυτό δεν έχει αποτελέσει εμπόδιο στην πορείας μας να εντοπίσουμε μαύρες τρύπες ή άλλα κοσμικά φαινόμενα «Στην αστρονομία, το ερώτημα δεν είναι ποτέ το να φθάσουμε εκεί», είπε. «Προσπαθούμε να διαπιστώσουμε εάν οι νόμοι της βιολογίας είναι καθολικοί στη φύση. Δεν θεωρώ οτι “Πρέπει να κολυμπήσουμε στο νερό για να πιάσουμε ψάρια”».