Κύπρος 51 χρόνια μετά το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου: Η πρώτη φάση του ολέθρου

Τι αναφέρει η η Σωτηρούλα Βασιλείου, Δρ Ιστορίας, Επιστημονική Λειτουργός Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄

Η 15η Ιουλίου 1974 δεν είναι απλώς μια μέρα μνήμης.

Κάθε χρόνο εδώ και 51 χρόνια είναι μια θλιβερή επέτειος για τον ελληνισμό. Αποτελεί το πρελούδιο της τραγωδίας που ολοκληρώθηκε στις 14 Αυγούστου 1974 στην Κύπρο.

Συμπληρώνονται σήμερα, 15 Ιουλίου 2025, 51 χρόνια από το Πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974, το οποίο προσέφερε στην Τουρκία την αφορμή που αναζητούσε για εισβολή και συνέχιση της υλοποίησης του σχεδίου διχοτόμησης της Κύπρου, όπως αυτό περιγράφεται σε εκθέσεις του Νιχάτ Ερίμ (1956) και του Φαζίλ Κουτσιούκ (1963).

Όπως αναφέρει η Σωτηρούλα Βασιλείου, Δρ Ιστορίας, Επιστημονική Λειτουργός Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, στις 15 Ιουλίου 1974 ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ βρισκόταν στο γραφείο του από τις επτά και σαράντα, οπότε συνάντησε τον Γενικό Εισαγγελέα Κρίτωνα Τορναρίτη. Ακολούθως, στις οκτώ, δέχθηκε Ελληνόπουλα από την Αίγυπτο.

Είκοσι λεπτά αργότερα, το Προεδρικό Μέγαρο άρχισε να πλήττεται από ριπές πολυβόλων και κανονιές καταδρομέων και αρμάτων μάχης. Παρά τους ενδοιασμούς του, ο Μακάριος αποφάσισε τελικά να εγκαταλείψει το βαλλόμενο και φλεγόμενο Προεδρικό συνοδευόμενος από τρεις έμπιστους αξιωματικούς της ασφάλειας του. Λίγο μετά τις εννέα, το καταληφθέν από τους πραξικοπηματίες Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου μετέδωσε πως ο Μακάριος ήταν νεκρός.

Μετά από περιπλανήσεις και πολλή σκέψη, ο Μακάριος έφτασε στην Πάφο. Το απόγευμα, ο Ελεύθερος Ραδιοφωνικός Σταθμός Πάφου μετέδωσε το ιστορικό διάγγελμα, με το οποίο ο ίδιος ο Μακάριος πληροφόρησε τον Κυπριακό λαό πως ήταν ζωντανός: «Ἑλληνικὲ Κυπριακὲ λαέ, γνώριμη εἶναι ἡ φωνῇ ποὺ ἀκούεις. Γνωρίζεις ποῖος σοῦ ὁμιλεῖ. Εἶμαι ὁ Μακάριος […]. Δεν εἶμαι νεκρός. Εἶμαι ζωντανός. Καί εἶμαι μαζί σου, συναγωνιστὴς καὶ σημαιοφόρος εἰς κοινὸν ἀγῶνα. […]. Πρόβαλε ποικιλοτρόπως ἀντίστασιν εἰς τὴν Χούντα. Μὴ φοβηθῇς. […] Νῦν ὑπὲρ πάντων ὁ ἀγών».

Στη συνέχεια, ο Μακάριος μετέβη στο Λονδίνο όπου συναντήθηκε με τον Βρετανό πρωθυπουργό Harold Wilson και τον Υπουργό Εξωτερικών James Callaghan. Από το Λονδίνο μετέβη στη Νέα Υόρκη, όπου στις 19 Ιουλίου έλαβε μέρος στη σύσκεψη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ακολούθως, επέστρεψε στη βρετανική πρωτεύουσα.

Στην Κύπρο, ήδη από τις 15 Ιουλίου, Πρόεδρος διορίστηκε από τους πραξικοπηματίες ο Νίκος Σαμψών και την επομένη έλαβαν τα χαρτοφυλάκιά τους οι υπουργοί του.

Ακολούθησε, στις 20 Ιουλίου, η Εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, με πρόσχημα την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και πραγματικό στόχο τη διχοτόμηση του νησιού. Την εκεχειρία της 22ας Ιουλίου (την οποίαν οι Τούρκοι δεν τήρησαν) ακολούθησε, στις 14 Αυγούστου, η δεύτερη φάση της Εισβολής, η οποία ολοκληρώθηκε δύο μέρες αργότερα.

Τραγικές συνέπειες της Εισβολής ήταν η κατάληψη του 36,2% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, η απώλεια του 70% των πλουτοπαραγωγικών της πόρων και η προσφυγοποίηση 165.000 περίπου Ελλήνων Κυπρίων. Περίπου 4.000 ήταν οι νεκροί και 1.619 (βάσει του αριθμού-σύμβολο) οι αγνοούμενοι.

Πηγή