Από την αναστολή των αιτήσεων ασύλου μέχρι την διπλωματία και την επικοινωνία
Η ελληνική κυβέρνηση έχει επαναπροσδιορίσει ριζικά τη στρατηγική της στο μεταναστευτικό, επιχειρώντας να διαχειριστεί την αυξημένη πίεση στα νότια θαλάσσια σύνορα, να προλάβει νέες κρίσεις πριν αυτές εκδηλωθούν και να επανατοποθετηθεί πολιτικά στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Στο επίκεντρο αυτής της πολιτικής μετατόπισης βρίσκονται τρεις διακριτοί άξονες. Η ενίσχυση της εσωτερικής θωράκισης, η ενεργοποίηση της εξωτερικής πολιτικής και η στοχευμένη επικοινωνιακή στρατηγική.
Επιχειρησιακή αυστηροποίηση και θεσμική ετοιμότητα
Η Κρήτη μετατρέπεται σε νέο σημείο ελέγχου του μεταναστευτικού. Η αναστολή εξέτασης ασύλου για όσους προέρχονται από τη Βόρεια Αφρική, η προώθηση κλειστής δομής κράτησης και η ενεργοποίηση του Λιμενικού σε επιχειρήσεις αποτροπής συνιστούν σαφή μετατόπιση από την παθητική καταγραφή προς την ενεργή αποτροπή. Η νομοθετική παρέμβαση που πέρασε από τη Βουλή επιτρέπει την επιτόπια απόρριψη αιτημάτων και επιταχύνει τις επιστροφές σε χώρες διέλευσης, δίχως να απαιτείται εσωτερική διοικητική διαδικασία.
Αυτή η πολιτική επιλογή βασίζεται στη θεμελιώδη εκτίμηση ότι οι ροές από τη Λιβύη προς την Κρήτη δεν εκκινούν αυθόρμητα. Καθοδηγούνται από οργανωμένα δίκτυα διακίνησης, τα οποία επιλέγουν τα σημεία αποβίβασης όχι με βάση τη γεωγραφία αλλά με όρους κόστους, κινδύνου και πληροφορίας. Η κυβέρνηση επιχειρεί να ανατρέψει αυτή την εξίσωση, στέλνοντας μήνυμα λειτουργικής αποτροπής. Το κράτος οργανώνεται με τρόπο που να καθιστά την επιλογή της Ελλάδας ως χώρας προορισμού λιγότερο ελκυστική επιχειρησιακά για τους διακινητές.
Διπλωματική παρέμβαση στα μετόπισθεν των ροών
Η δεύτερη γραμμή της στρατηγικής εντοπίζεται στις διεθνείς επαφές. Η Αθήνα αξιοποιεί τη δυνατότητά της να κινητοποιεί ευρωπαϊκούς πόρους και να δρα ως γέφυρα μεταξύ των κρατών-μελών και των αφρικανικών αρχών. Στην περίπτωση της Λιβύης, ο στόχος είναι η αναβάθμιση της συνεργασίας με τις παράκτιες αρχές και η επιστροφή των σκαφών πριν εξέλθουν από τη λιβυκή επικράτεια.
Στο ίδιο πλαίσιο, η κυβέρνηση ενισχύει την τριμερή συνεργασία με την Ιταλία και τη Μάλτα, επιχειρώντας να συγκροτήσει ένα νοτιοευρωπαϊκό μέτωπο στο πλαίσιο του Συμβουλίου Υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ. Η προσέγγιση αυτή βασίζεται στην αρχή ότι η φύλαξη των συνόρων δεν αποτελεί μόνο εθνικό καθήκον, αλλά πεδίο εξωτερικής πολιτικής. Η διπλωματία ενεργοποιείται όχι για να καταγγείλει το φαινόμενο αλλά για να το προλάβει στην πηγή του.
Η Ελλάδα προωθεί έναν τύπο ευρωπαϊκής realpolitik που αναγνωρίζει την ασυμμετρία ισχύος στη Μεσόγειο. Ενισχύει τις λιβυκές δυνάμεις, επενδύει σε ανταποδοτικές συμφωνίες και αξιοποιεί τα διαθέσιμα εργαλεία εξωτερικής δράσης της Ένωσης, δίχως ψευδαισθήσεις για την ποιότητα των τοπικών θεσμών.
Επικοινωνιακή στόχευση και πολιτική ανάγνωση
Η τρίτη διάσταση της κυβερνητικής στρατηγικής αφορά την εσωτερική επικοινωνία. Η ρητορική που υιοθετείται από τα κυβερνητικά στελέχη επιδιώκει να επαναβεβαιώσει την εικόνα της κυβέρνησης ως δύναμης τάξης και ελέγχου. Στόχος είναι η σταθεροποίηση του κεντροδεξιού ακροατηρίου και η προώθηση μιας εικόνας επιχειρησιακής επάρκειας, ικανής να περιορίσει ένα φαινόμενο που ευθέως απειλεί την εσωτερική ασφάλεια.
Η επικοινωνία δεν απευθύνεται μόνο στους πολίτες αλλά και στους δρώντες του μεταναστευτικού κυκλώματος. Μέσα από τη χρήση όρων όπως «εισβολή» και «επιχειρησιακή απειλή» επιδιώκεται να ενισχυθεί η αποτρεπτική ισχύς του κρατικού μηνύματος. Το μεταναστευτικό αντί να παρουσιάζεται ως ανθρωπιστικό ή διοικητικό ζήτημα, αντιμετωπίζεται ως θέμα εθνικής άμυνας και κυριαρχίας.