Η ζήτηση για τσάι matcha αυξάνεται παγκοσμίως, προκαλώντας ελλείψεις, αυξήσεις τιμών και πίεση στους Ιάπωνες παραγωγούς τσαγιού
Σε ένα μινιμαλιστικό μπαρ matcha στο Λος Άντζελες των ΗΠΑ, το ιαπωνικό τσάι σε σκόνη παρασκευάζεται με ακρίβεια, παρά την παγκόσμια έλλειψη που οφείλεται στην εμμονή με το πράσινο ποτό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από τους 25 τύπους matcha στο μενού του Kettl Tea, το οποίο άνοιξε φέτος στη λεωφόρο Hollywood, όλα εκτός από τέσσερα ήταν εκτός αποθέματος, σύμφωνα με τον ιδρυτή του καταστήματος, Zαχ Μάνγκαν.
«Δυσκολευόμαστε να λέμε στους πελάτες ότι, δυστυχώς, δεν έχουμε αυτό που θέλουν»λέει. Με το βαθύ χορτώδες άρωμά του, το έντονο χρώμα και τα ευεργετικά του αποτελέσματα, η δημοτικότητα του matcha «έχει αυξηθεί εκθετικά την τελευταία δεκαετία, αλλά πολύ περισσότερο τα τελευταία δύο με τρία χρόνια», εξήγησε ο 40χρονος.
Πλέον αποτελεί «ένα πολιτιστικό σημείο επαφής στον δυτικό κόσμο» – βρίσκεται παντού, από τα μπαρ με τις γεύσεις παγωτού, μέχρι τα Starbucks. Αυτό έχει διπλασιάσει την αγορά matcha σε διάστημα ενός έτους, είπε ο Mάνγκαν. «Ό,τι και να αναζητήσουμε, απλά δεν υπάρχει τίποτα άλλο να αγοράσουμε». Η Ιαπωνία βιώνει πλεον ελλείψεις στο τσάι matcha, λόγω «αυξημένης» ζήτησης, καθώς η «μόδα» διαδίδεται αστραπιαία μέσω social media.
Στην ιαπωνική πόλη Σαγιάμα βορειοδυτικά του Τόκιο, ο Mασαχίρο Οκουτόμι, η 15η γενιά που διευθύνει την επιχείρηση παραγωγής τσαγιού της οικογένειάς του – έχει κατακλυστεί από τη ζήτηση. «Αναγκάστηκα να βάλω στον ιστότοπό μας ότι δεν δεχόμαστε άλλες παραγγελίες matcha», είπε.
Η παραγωγή της σκόνης είναι μια εντατική διαδικασία: τα φύλλα, που ονομάζονται «tencha», σκιάζονται για αρκετές εβδομάδες πριν από τη συγκομιδή, για να συγκεντρωθεί η γεύση και τα θρεπτικά συστατικά. Στη συνέχεια, τα φτιάχνουμε προσεκτικά με το χέρι, τα στεγνώνουμε και τα αλέθουμε λεπτοκομμένα σε μια μηχανή.
Το μάτσα προήλθε από την Κίνα, αλλά η παραγωγή της πρώτης ύλης απαγορεύτηκε στην Κίνα τον 14ο αιώνα. Η καλλιέργειά του εφευρέθηκε στην Ιαπωνία τον 16ο αιώνα και το μεγαλύτερο μέρος του μάτσα παράγεται εκεί σήμερα. Η παραδοσιακή ιαπωνική τελετή τσαγιού, συνήθως γνωστή ως chanoyu επικεντρώνεται στην παρασκευή, το σερβίρισμα και την κατανάλωση μάτσα και ενσωματώνει μια διαλογιστική και πνευματική πρακτική.
Το μάτσα χρησιμοποιείται επίσης για να αρωματίσει και να βάψει τρόφιμα όπως mochi και soba noodles, παγωτό πράσινου τσαγιού, matcha lattes και μια ποικιλία ιαπωνικών ζαχαρωδών προϊόντων wagashi. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιείται συχνά μάτσα που γίνεται πράσινο με χρωστικές αντί για το ακριβό matcha που καλλιεργείται υπό σκιά.
«Χρειάζονται χρόνια εκπαίδευσης» για να φτιαχτεί σωστά το matcha, είπε η Okutomi. «Είναι μια μακροπρόθεσμη προσπάθεια που απαιτεί εξοπλισμό, εργασία και επενδύσεις». «Χαίρομαι που ο κόσμος ενδιαφέρεται για το matcha μας… αλλά βραχυπρόθεσμα, είναι σχεδόν απειλή – απλά δεν μπορούμε να συμβαδίσουμε», είπε.
Η τρέλα με το matcha έχει εκτοξευθεί από διαδικτυακούς influencers όπως η Andie Ella, η οποία έχει περισσότερους από 600.000 συνδρομητές στο YouTube και ξεκίνησε τη δική της μάρκα προϊόντων matcha. Στο παστέλ ροζ pop-up shop που άνοιξε σε μία μοντέρνα συνοικία του Τόκιο, δεκάδες θαυμαστές περίμεναν με ενθουσιασμό να φωτογραφηθούν με την 23χρονη Γαλλίδα ή να αγοράσουν κουτιά matcha με γεύση φράουλας ή λευκής σοκολάτας.
«Το Matcha είναι οπτικά πολύ ελκυστικό», είπε η Ella. Μέχρι σήμερα, η μάρκα matcha που παράγει, η οποία παράγεται στην αγροτική περιοχή Mie της Ιαπωνίας, έχει πουλήσει 133.000 κουτιά. Ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2023 και τώρα απασχολεί οκτώ υπαλλήλους. «Η ζήτηση δεν έχει σταματήσει να αυξάνεται», είπε. «Η εκπαίδευση μιας νέας γενιάς απαιτεί χρόνο… Δεν μπορεί να παραβιαστεί.»
Η παγκόσμια όρεξη για matcha δημιουργεί ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις. Αναφορές για έλλειψη εμφανίστηκαν το φθινόπωρο του 2023, αναγκάζοντας εταιρείες τσαγιού στο Κιότο να επιβάλουν πρωτοφανή όρια αγοράς στη σκόνη, η οποία καταναλώνεται στην Ιαπωνία από τον 12ο αιώνα μετά την εισαγωγή της από βουδιστές μοναχούς από την Κίνα.
Η αυξανόμενη ζήτηση στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Αυστραλία έχει προκαλέσει προειδοποιήσεις για δραματικές ελλείψεις φέτος. Ενώ η κατανάλωση πράσινου τσαγιού και matcha φύλλων μειώνεται στην Ιαπωνία, ο υπόλοιπος κόσμος δεν χορταίνει, με την παγκόσμια αγορά μόνο του matcha να αναμένεται να εκτιναχθεί από 2,8 δισ. δολάρια το 2023 σε περίπου 5 δισ δολάρια έως το 2028.
Σύμφωνα με το υπουργείο Γεωργίας, η Ιαπωνία παρήγαγε 4.176 τόνους του «πολύτιμου» τσαγιού το 2023, σχεδόν τριπλάσια από την ποσότητα που του 2010. Σε μία προσπάθεια να εκμεταλλευτεί την τάση, η κυβέρνηση της Ιαπωνίας σχεδιάζει επιδοτήσεις για να ενθαρρύνει τους καλλιεργητές να απομακρυνθούν από το παραδοσιακό τσάι και να παράγουν περισσότερο matcha.