Μετά τη στήριξη των Αμερικανών, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο μακροβιότερος πρωθυπουργός του Ισραήλ, αναμένει την πολιτική του ανάσταση, γράφει ο New Yorker. Πώς θα επηρεάσει ο πόλεμος με το Ιράν το πολιτικό του μέλλον;
Τις ημέρες που ακολούθησαν τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, απέφυγε οποιαδήποτε δημόσια παραδοχή ευθύνης για την κολοσσιαία αποτυχία ασφαλείας. Απέφευγε κυρίως να παραστεί σε επιμνημόσυνες τελετές για τους νεκρούς. Σπάνια συναντιόταν με τις οικογένειες των Ισραηλινών ομήρων που μαράζωναν στις σήραγγες της Γάζας.
Κατά τη θητεία των προηγούμενων Ισραηλινών πρωθυπουργών, τα κατάφωρα κενά στις υπηρεσίες πληροφοριών και τη στρατιωτική στρατηγική ακολουθήθηκαν αρκετά γρήγορα από ακροάσεις και δραματικά αποτελέσματα. Τον Οκτώβριο του 1973, οι αιγυπτιακές και συριακές δυνάμεις αιφνιδίασαν το Ισραήλ στη χερσόνησο του Σινά και στα Υψίπεδα του Γκολάν και, για λίγες ημέρες, έθεσαν το κράτος σε σοβαρό κίνδυνο. Μέσα σε λίγες εβδομάδες από την ολοκλήρωση της επίθεσης, η οποία έγινε γνωστή ως ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ, μια κρατική εξεταστική επιτροπή, με επικεφαλής τον τότε πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου του Ισραήλ, Σιμόν Αγκρανάτ, ανέκρινε μάρτυρες σχετικά με τους λανθασμένους υπολογισμούς και τις παραλείψεις που οδήγησαν στην κρίση. Τα ευρήματά της οδήγησαν στις τελικές παραιτήσεις της πρωθυπουργού Γκόλντα Μέιρ και του υπουργού Άμυνας Μοσέ Νταγιάν.
Αντιθέτως, παρά το γεγονός που ηγετικά μέλη του στρατιωτικού και αμυντικού κατεστημένου του Νετανιάχου έχουν παραιτηθεί ή έχουν ζητήσει συγγνώμη για τον ρόλο τους στην τραγωδία της 7ης Οκτωβρίου, ο ίδιος μέχρι στιγμής έχει αποφύγει οποιαδήποτε πραγματική λογοδοσία κι έχει απορρίψει οποιαδήποτε έρευνα. Ως αποτέλεσμα, τον πρώτο χρόνο μετά τις επιθέσεις, τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις ήταν τρομακτικά. Πολιτικοί παρατηρητές στο Ισραήλ μιλούσαν για το πότε, όχι για το αν, ο Νετανιάχου θα έπεφτε τελικά από την εξουσία και θα αντικαθίστατο, μεταξύ άλλων, από τον στρατηγό Μπένι Γκαντς, τον πρώην πρωθυπουργό Ναφτάλι Μπένετ ή τον πρώην υπουργό Οικονομικών Άβιγκντορ Λίμπερμαν.
Και τώρα, την επομένη της επίθεσης του Ντόναλντ Τραμπ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, ο Νετανιάχου και ο κύκλος του βασίζονται στην πολιτική του ανάσταση. Άσχετα από την καταστροφή της Γάζας, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και την παγκόσμια καταδίκη. Άσχετα από τις πολιτικές επιθέσεις του Νετανιάχου στους δημοκρατικούς κανόνες και θεσμούς. Άσχετά από τις νομικές του δοκιμασίες.
Ο Αμίτ Σέγκαλ, δημοσιογράφος του Channel 12, έχει βαθιά γνώση του γραφείου του πρωθυπουργού και θεωρείται από κάποιους ένα είδος αγγελιοφόρου για τη σκέψη του. Ο Ντέιβιντ Ρεμνικ του Economist του τηλεφώνησε την Κυριακή, λιγότερο από μία ημέρα αφότου τα αμερικανικά βομβαρδιστικά B-2 έριξαν τα ωφέλιμα φορτία τους σε πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Φορντόου, το Ισφαχάν και το Νατάνζ σε αυτό που έχει ονομαστεί Επιχείρηση «Σφυρί του Μεσονυχτίου».
«Τους πρώτους δώδεκα μήνες μετά την 7η Οκτωβρίου, φαινόταν σαν να ήταν η Καλλίπολη του Νετανιάχου, μια καταστροφή που σχεδόν κατέστρεψε την καριέρα του Τσόρτσιλ», είπε ο Σέγκαλ. Το 1916, ως Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ ηγήθηκε των δυνάμεων της Αντάντ στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο σε μια συντριπτική ήττα στη χερσόνησο της Καλλίπολης της Τουρκίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
«Ο κος Ασφάλεια ποντάρει στην επιστροφή του»
«Αυτή ήταν η πιο φρικτή στιγμή στην ιστορία του Ισραήλ, και βρισκόταν υπό τη διοίκηση του “κύριου Ασφάλεια”», συνέχισε ο Σίγκαλ. «Δεν ήταν απλώς ένα ακόμη σκάνδαλο. Ήταν ο λόγος ύπαρξής του. Σήμερα, μετά την πτώση της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, την πτώση του Άσαντ στη Συρία, την τύχη της Χαμάς, και τώρα την επίθεση στο πυρηνικό πρόγραμμα στο Ιράν, η 7η Οκτωβρίου μοιάζει περισσότερο με το Περλ Χάρμπορ – μια καταστροφική αποτυχία που τελειώνει λίγο αργότερα με ολοκληρωτική νίκη.
Η ιστορία, σε πενήντα χρόνια, πιστεύω, θα συμπεριλάβει την 7η Οκτωβρίου στο πλαίσιο του πολέμου Ισραήλ-Ιράν. Αλλά το ερώτημα είναι, πιο άμεσα, αν το ισραηλινό κοινό θα το δει έτσι; Δεν είμαι σίγουρος. Αλλά είναι σημαντικό. Τον έχει αναδημιουργήσει ως «Κύριο Ασφάλεια» (Μr Security). Αλλά δεν έχει τελειώσει. Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι στο Ισραήλ βλέπουν την ισραηλινή επίθεση και την λήψη του πράσινου φωτός από τις ΗΠΑ και τον Τραμπ ως το πιο δραματικό διπλωματικό επίτευγμα για το Ισραήλ από τότε που τα Ηνωμένα Έθνη ψήφισαν για την ύπαρξή του το 1947».
Στα απομνημονεύματά του, ο Νετανιάχου κάνει συνεχείς αναφορές στον Τσόρτσιλ. Όταν του πήρε συνέντευξη ο Ρέμνικ κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας, ο Νετανιάχου κάπνιζε τεράστια πούρα και είχε ένα πορτρέτο του Τσώρτσιλ στο γραφείο του. Όσον αφορά στην Τεχεράνη, ο Νετανιάχου μιλάει για επικείμενες καταιγίδες εδώ και πολλά χρόνια. Το 2006, είπε: «Είναι το 1938 και το Ιράν είναι η Γερμανία». Το 2011, είπε στον Βρετανό δημοσιογράφο Πιρς Μόργκαν: «Θαυμάζω τον Ουίνστον Τσώρτσιλ επειδή πιστεύω ότι είδε τον κίνδυνο για τον δυτικό πολιτισμό και έδρασε εγκαίρως για να σταματήσει την αιμορραγία».
Ο Σίγκαλ μου είπε ότι, κατά τον σχεδιασμό της στρατιωτικής επίθεσης στο Ιράν, το κατεστημένο ασφαλείας εκτίμησε ότι τα αντίποινα θα προκαλούσαν κάπου μεταξύ οκτακόσιων και τεσσάρων χιλιάδων νεκρών στο Ισραήλ. Μέχρι στιγμής, η πραγματικότητα ήταν πολύ χαμηλότερη από αυτές τις προσδοκίες. Μερικοί από τους βαλλιστικούς πυραύλους του Ιράν έχουν περάσει από την αεράμυνα του Ισραήλ και, σύμφωνα με τους Times, τουλάχιστον είκοσι εννέα άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και εννιακόσιοι τραυματίστηκαν.
Ο Σίγκαλ παραδέχτηκε επίσης ότι, όταν ο Νετανιάχου δικαιολόγησε τις επιθέσεις στο κοινό μιλώντας για την επικείμενη έναρξη του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, ήταν, «για να είμαι ειλικρινής, περισσότερο μια λογοτεχνική περιγραφή παρά μια μαθηματική» – που σημαίνει ότι, αν και οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες, σύμφωνα με τον Σίγκαλ, είχαν στοιχεία ότι το Ιράν είχε εμπλουτίσει ουράνιο σε επικίνδυνα ποσοστά, η πραγματική διαδικασία οπλοποίησης ήταν κρυφή. Το συμπέρασμα, είπε ο Σίγκαλ, δεν ήταν ότι «θα μπορούσαν να το κάνουν αύριο». Ο κρίσιμος παράγοντας ήταν ότι το Ιράν βρισκόταν σε αποδυναμωμένη κατάσταση, με μεγάλο μέρος της αεράμυνας του να έχει εξαλειφθεί. Ως αποτέλεσμα, είπε ο Σίγκαλ: «Πήραν αυτό που γνώριζαν και το απεικόνισαν ως πιο δραματικό από ό,τι ήταν. Αλλά ο Νετανιάχου είχε δίκιο στις προθέσεις του».
«Ο Μπίμπι είναι πάλι ο βασιλιάς του Ισραήλ»
Ισραηλινοί αναλυτές λένε ότι δεν είναι ακόμη σαφές πώς ή πότε ο Νετανιάχου θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί το ζήτημα του Ιράν για πολιτικό όφελος. Κάποιοι λένε ότι τελικά θα ζητήσει νέες εκλογές και ίσως βρει ακόμη και έναν τρόπο να αποβάλλει τα πιο αντιδραστικά μέλη του τρέχοντος συνασπισμού του, τον Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ και τον Μπεζαλέλ Σμότριτς. Ο Νετανιάχου θα μπορούσε να απευθυνθεί στους επικριτές του για χάρη της εθνικής ενότητας ή θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την φαινομενική του επιτυχία εναντίον του Ιράν για να τροφοδοτήσει την πορεία του προς μια μεγαλύτερη απολυταρχία.
Άλλοι μάλιστα εικάζουν ότι, έχοντας επιτεθεί στο Ιράν και έχοντας πείσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να συμμετάσχουν στον πόλεμο, θα τα παρατήσει, αφού θα είναι ο μακροβιότερος πρωθυπουργός στην ιστορία του Ισραήλ. Ένας από τους βιογράφους του και συγγραφέας του Economist, ο Άνσελ Πφέφερ, ωστόσο, αμφιβάλλει για αυτό το σενάριο, λέγοντας: «Ο Νετανιάχου δεν έχει καμία ζωή χωρίς αυτό το αξίωμα». Ο Ναντάβ Εγιάλ, εξέχων αρθρογράφος της ισραηλινής εφημερίδας Yedioth Ahronoth, λέει ότι, αν και τα ποσοστά του Νετανιάχου στις δημοσκοπήσεις δεν βελτιώθηκαν σημαντικά μετά την ήττα της Χεζμπολάχ, «αυτό είναι ένα εντελώς νέο παιχνίδι για αυτόν».
«Ο Νετανιάχου ήταν υπεύθυνος για τη μεγαλύτερη αποτυχία στην ισραηλινή ιστορία, αλλά τώρα μπορεί να πει ότι τα κατάφερε», είπε ο Εγιάλ. Πιστεύει ότι ο Νετανιάχου θα συνεχίσει. «Μετά την 7η Οκτωβρίου, παρέμεινε απομονωμένος. Δεν επισκέφθηκε το κιμπούτς που είχε δεχθεί επίθεση. Τώρα είναι παντού. Πήγε στο Μπατ Γιαμ όταν χτυπήθηκε, πήγε στο νοσοκομείο Σορόκα όταν χτυπήθηκε».
Δεν υπάρχει υπερεκτίμηση της θριαμβολογίας στον κύκλο του Πρωθυπουργού. «Η δεξιά και η συμμορία του Μπίμπι βιώνουν μια ιδιαίτερα δραματική μορφή οργασμού», μου είπε ένας φιλελεύθερος Ισραηλινός δημοσιογράφος, ο οποίος ζήτησε να μην αναφερθεί το όνομά του. «Ο Μπίμπι είναι τώρα ο βασιλιάς του Ισραήλ όσον αφορά την ανάστασή του».
Η θριαμβολογία στον Λευκό Οίκο είναι επίσης αδιαμφισβήτητη. Την Κυριακή, ο Τραμπ δήλωσε στο διαδίκτυο: «Δεν είναι πολιτικά ορθό να χρησιμοποιούμε τον όρο «Αλλαγή Καθεστώτος», αλλά αν το τρέχον ιρανικό καθεστώς δεν είναι σε θέση να ΚΑΝΕΙ ΞΑΝΑ ΜΕΓΑΛΟ ΤΟ ΙΡΑΝ, γιατί να μην υπάρξει αλλαγή καθεστώτος;;; MIGA (Μake Iran Great Again)!!!»
Ωστόσο, και για τους δύο άνδρες, πολλά εξαρτώνται ακόμα από την ιρανική απάντηση. Όπως το έθεσε ο Χάρελ της Haaretz: «Τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν σε μια μέρα. Μπορείτε να θαυμάσετε την ακρίβεια αυτής της επιχείρησης, αλλά, αν ξαφνικά ένας ιρανικός βαλλιστικός πύραυλος χτυπήσει μια πολυκατοικία και σκοτώσει είκοσι παιδιά ή ένα από τα F-35 μας καταρριφθεί πάνω από το Ιράν και αιχμαλωτιστεί, η εικόνα των πραγμάτων θα μπορούσε να αλλάξει σε μια στιγμή».
Επιπλέον, όπως είπε ο συντάκτης της Haaretz, Aλούφ Μπεν υπάρχουν μέλη του ισραηλινού κοινού που δεν θα έρθουν ποτέ κοντά στον Νετανιάχου. «Υπάρχουν άνθρωποι που θα ήταν εναντίον του Μπίμπι ακόμα κι αν μεσολαβούσε για την παγκόσμια ειρήνη και έφερνε το τέλος των ασθενειών και της πείνας», λέει. «Έπειτα, υπάρχουν εκείνοι που φοβούνται τον περιφερειακό πόλεμο». Το ερώτημα είναι τι θα κάνει στη συνέχεια ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν, πρόσθεσε ο Μπεν. «Θα καταπιεί την υπερηφάνειά του και θα επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις για τη διατήρηση του καθεστώτος και τον τερματισμό των κυρώσεων και την εγκατάλειψη του πυρηνικού του προγράμματος; Υπάρχει διέξοδος. Ή μήπως υπάρχει κήρυξη πολέμου από τους τζιχαντιστές; Απλώς δεν ξέρω. Κανείς δεν ξέρει».
Ένα ιστορικό γεγονός επισημάνθηκε από σχεδόν όλους με τους οποίους μίλησε ο δημοσιογράφος του New Yorker, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που απέρριψαν τη ματαιοδοξία τoυ Νετανιάχου να θεωρεί τον εαυτό του «Τσώρτσιλική φιγούρα».
Όταν ο Τσώρτσιλ, αμέσως μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, αντιμετώπισε εκλογές, έχασε από τον ηγέτη του Εργατικού Κόμματος, Κλέμεντ Άτλι. Το πρωί μετά την ήττα του, η σύζυγος του Τσώρτσιλ, Κλεμεντίν προσπάθησε να τον παρηγορήσει και χαρακτήρισε το αποτέλεσμα «μεταμφιεσμένη ευλογία».Ο Τσώρτσιλ της απάντησε τοτε: «Προς το παρόν φαίνεται αρκετά αποτελεσματικά μεταμφιεσμένη».