Ο Ρομπέρτο Κάλβι ήταν πρόεδρος της διάσημης Banco Ambrosiano, της μεγαλύτερης ιδιωτικής τράπεζας της Ιταλίας
Πριν από σαράντα τρία χρόνια αυτή την εβδομάδα, το BBC μετέδωσε την είδηση του θανάτου του Ρομπέρτο Κάλβι, ενός Ιταλού τραπεζίτη, του οποίου το πτώμα βρέθηκε υπό περίεργες συνθήκες στο κέντρο του Λονδίνου. Η τράπεζά του είχε συνδέσμους με το Βατικανό, μια μασονική ομάδα και τη Μαφία, και η δολοφονία του άφησε πολλά ερωτήματα αναπάντητα.
Ο Ρομπέρτο Κάλβι ήταν πρόεδρος της διάσημης Banco Ambrosiano, της μεγαλύτερης ιδιωτικής τράπεζας της Ιταλίας. Ήταν τόσο στενά συνδεδεμένος με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία που ήταν γνωστός ως «ο τραπεζίτης του Θεού».
Αλλά τον Ιούνιο του 1982, ο 62χρονος Κάλβι εξαφανίστηκε. Και το πρωί της 18ης Ιουνίου, το πτώμα του βρέθηκε κρεμασμένο κάτω από τη γέφυρα Blackfriars στο Λονδίνο.
«Ο Κάλβι βρισκόταν στο επίκεντρο ενός απίστευτα περίπλοκου δικτύου διεθνούς απάτης και ίντριγκας», ανέφερε ο Χιου Σκάλι της BBC. «Στο δίκτυο αυτό εμπλέκονταν ο ιταλικός τραπεζικός κόσμος, ο υπόκοσμος, η μαφία, η μασονία και, το πιο εκπληκτικό από όλα, το Βατικανό». Ο θάνατος του τραπεζίτη θα προκαλούσε ένα ευρύ πολιτικό και οικονομικό σκάνδαλο στην Ιταλία. Θα εμπλέκονταν εκατομμύρια δολάρια και θα άφηνε πίσω του ένα μυστήριο που δεν έχει ακόμη διαλευκανθεί. Ο Κάλβι είχε εξαφανιστεί εννέα ημέρες πριν βρεθεί κρεμασμένος από μια σκαλωσιά κάτω από τη γέφυρα. Ωστόσο, ήταν οι παράξενες συνθήκες του θανάτου του που προβλημάτισαν την αστυνομία του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι τσέπες του ήταν γεμάτες τούβλα και περίπου 10.000 λίρες (14.000 δολάρια) σε διάφορα νομίσματα. Είχε επίσης ένα πλαστό διαβατήριο με το όνομα Gian Roberto Calvini. Παρ’ όλα αυτά, η αρχική έκθεση του ιατροδικαστή τον Ιούλιο του 1982 δεν βρήκε στοιχεία για εγκληματική ενέργεια στο σώμα του, οπότε αποφάνθηκε ότι ο τραπεζίτης είχε αυτοκτονήσει. Αλλά ακόμη και τότε υπήρχαν υποψίες ότι κάτι πολύ πιο σκοτεινό ετοιμαζόταν.
«Το τελευταίο ταξίδι του Calvi δεν ήταν αυτό ενός ανθρώπου που σκεφτόταν να αυτοκτονήσει», δήλωσε ο Scully. «Πράγματι, είχε καταστρώσει τα πιο περίτεχνα σχέδια για να φύγει κρυφά από την Ιταλία». Ο τραπεζίτης είχε ξυρίσει το μουστάκι του για να μην τον αναγνωρίσουν, πριν αποκρύψει τη διαδρομή του από την Ιταλία περνώντας πρώτα από άλλες χώρες και νοικιάζοντας ένα ιδιωτικό αεροπλάνο για να τον μεταφέρει στο Λονδίνο. «Είχε νοικιάσει ένα διαμέρισμα στο Τσέλσι για ένα μήνα και είχε φτιάξει ένα ψεύτικο διαβατήριο και ένα αεροπορικό εισιτήριο», συνέχισε ο Σκάλι. «Μέσα στο διαβατήριο υπήρχε μια ισχύουσα βίζα για τη Βραζιλία και το αεροπορικό εισιτήριο ήταν για απλή μετάβαση στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Γιατί, θα αναρωτηθείτε, να κάνει όλα αυτά για να καταλήξει κρεμασμένος από μια σχοινί κάτω από τη γέφυρα του Μπλάκφριαρς;»
Ο θάνατος του Κάλβι δεν ήταν ο μόνος απροσδόκητος θάνατος στην Banco Ambrosiano. Την ημέρα πριν βρεθεί το πτώμα του, η προσωπική του γραμματέας Τερέζα Κορότσερ είχε επίσης πέσει από τον τέταρτο όροφο της έδρας της τράπεζας στο Μιλάνο. Άφησε ένα σημείωμα στο οποίο καταδίκαζε τον εργοδότη της, γράφοντας ότι θα έπρεπε να «καταραθεί διπλά για τη ζημιά που προκάλεσε στην τράπεζα και σε όλους τους υπαλλήλους της».
Ο Κάλβι και η τράπεζά του λειτουργούσαν σε έναν σκοτεινό κόσμο όπου τα οικονομικά, το οργανωμένο έγκλημα, η πολιτική και η θρησκεία αλληλοεπικαλύπτονταν. Η Banco Ambrosiano, που ιδρύθηκε το 1896, είχε μακρά ιστορία με την Καθολική Εκκλησία, ενώ το Ινστιτούτο Θρησκευτικών Έργων (IOR), γνωστό ως η τράπεζα του Βατικανού, είχε γίνει ο κύριος μέτοχός της. Το IOR διατηρεί τους τραπεζικούς λογαριασμούς του Πάπα και του κλήρου, αλλά διαχειρίζεται και τις χρηματοοικονομικές επενδύσεις της εκκλησίας. Επειδή το Βατικανό είναι ανεξάρτητο κράτος, οι ιταλικές ρυθμιστικές αρχές δεν έχουν κανέναν έλεγχο ή εποπτεία επί του IOR.
Συνδέσεις με τη μαφία
«Το Βατικανό είναι εντελώς απαλλαγμένο από ελέγχους συναλλάγματος και άλλες κυβερνητικές ρυθμίσεις. Η μυστικότητα είναι το παν», δήλωσε ο Scully. «Το Βατικανό δεν λογοδοτεί σε κανέναν για τις οικονομικές του συναλλαγές και τεράστια χρηματικά ποσά μπορούν να αποστέλλονται οπουδήποτε στον κόσμο χωρίς να το γνωρίζει κανείς εκτός από τους άμεσα εμπλεκόμενους».
Μέσω του ρόλου του ως επικεφαλής της Banco Ambrosiano, ο Calvi είχε δημιουργήσει στενούς δεσμούς με τον ομόλογό του στην IOR, τον πρόεδρό της, αρχιεπίσκοπο Paul Marcinkus. Με τη σειρά του, αυτός ο Αμερικανός ιερέας είχε οικονομικές συνδέσεις και συνεργάτες που προκαλούσαν υποψίες. «Ο πιο γνωστός από αυτούς ήταν ο Michele Sindona, ένας διεθνής τραπεζίτης με συνδέσεις με τη μαφία, ο οποίος εκτίει ποινή φυλάκισης 25 ετών για απάτη στις ΗΠΑ», δήλωσε ο Scully. Ο Σιντόνα, γνωστός στους τραπεζικούς κύκλους ως «ο Καρχαρίας», μεταφέρθηκε αργότερα σε φυλακή στην Ιταλία, όπου βρήκε ύποπτο θάνατο το 1986, αφού ήπιε καφέ με κυανίδιο.
Η χήρα του Ρομπέρτο Κάλβι, Κλάρα Κάλβι, προσέλαβε ιδιωτικούς ντετέκτιβ και ιατροδικαστές για να διερευνήσουν τον θάνατο του τραπεζίτη (Πηγή: Getty Images)
Ο Σιντόνα είχε καθοδηγήσει τον Κάλβι στην τραπεζική του καριέρα από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και οι δύο ανήκαν σε μια σκοτεινή μασονική στοά που ονομαζόταν Propaganda Due (P2). Η μασονική ομάδα είχε συνδέσεις με ακροδεξιές ομάδες και διευθυνόταν από τον Ιταλό πολυεκατομμυριούχο και ομολογουμένως φασίστα Λίτσιο Τζέλι. Μεταξύ των μελών της συγκαταλέγονταν ηγετικές προσωπικότητες των ενόπλων δυνάμεων, της πολιτικής, των επιχειρήσεων και των εφημερίδων. Ένας Ιταλός δημοσιογράφος, ο κόμης Paolo Filo della Torre, δήλωσε στο BBC το 1982 ότι, ενώ η P2 ήταν θεωρητικά μια μασονική στοά, «στην πράξη ήταν κάτι που είχε στενή σχέση με τη μαφία και με κάθε είδους βρώμικες συναλλαγές».
Τον Μάρτιο του 1981, η ιταλική αστυνομία έκανα έφοδο στα γραφεία του Gelli και ανακάλυψε σε ένα χρηματοκιβώτιο μια λίστα με εκατοντάδες υποτιθέμενα μέλη της P2, μεταξύ των οποίων πολιτικοί, στρατιωτικοί αξιωματούχοι και ο μεγιστάνας των μέσων ενημέρωσης και μελλοντικός πρωθυπουργός Silvio Berlusconi. Η αποκάλυψη προκάλεσε πολιτική έκρηξη. Ο Ιταλός πρωθυπουργός Arnaldo Forlani και ολόκληρο το υπουργικό του συμβούλιο παραιτήθηκαν, ένας αρχηγός της αστυνομίας αυτοκτόνησε και ένας πρώην υπουργός μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο νοσοκομείο μετά από υπερβολική δόση φαρμάκων.
Οι επιδρομές της αστυνομίας αποκάλυψαν επίσης ενοχοποιητικά έγγραφα που εμπλέκουν τον Κάλβι σε δόλιες πρακτικές και παράνομες υπεράκτιες δραστηριότητες. Μέχρι τον Μάιο του 1981, ο τραπεζίτης είχε συλληφθεί και κριθεί ένοχος για παραβιάσεις συναλλαγματικών νόμων. Καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση, αλλά αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση εν αναμονή της έφεσης. Ο Κάλβι εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να εγκαταλείψει τη χώρα με μια βαλίτσα γεμάτη ενοχοποιητικά έγγραφα για τις δραστηριότητες της Ambrosiano. Λίγες μέρες μετά την άφιξή του στο Λονδίνο, η τράπεζά του κατέρρευσε, αφήνοντας πίσω τεράστια χρέη.
Χαμένα δισεκατομμύρια
«Πριν από την εξαφάνιση του Ρομπέρτο Κάλβι, οι Ιταλοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι από την τράπεζά του έλειπαν 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια», δήλωσε ο Σκάλι. «Πλέον πιστεύεται ότι αυτά τα χρήματα στάλθηκαν στο εξωτερικό μέσω της τράπεζας του Βατικανού, η οποία δεν υπόκειται στον ιταλικό συναλλαγματικό έλεγχο. Μέρος αυτών των χρημάτων δανείστηκε σε χώρες της Νότιας Αμερικής με χαμηλά επιτόκια, σύμφωνα με τις οδηγίες της Καθολικής Εκκλησίας. Το υπόλοιπο κατατέθηκε σε εικονικές εταιρείες στο Λουξεμβούργο και τη Νότια Αμερική, από όπου επιστράφηκε στην Ιταλία για την αγορά μετοχών της Banco Ambrosiano για λογαριασμό του Calvi. Με αυτόν τον τρόπο, κατάφερε να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαια της τράπεζας για να δημιουργήσει την προσωπική του περιουσία».
Ο Μαρτσίνκους αναζητήθηκε επίσης για ανάκριση, αλλά του χορηγήθηκε ασυλία ως υπάλληλος του Βατικανού και διατήρησε την αθωότητά του για οποιαδήποτε παράνομη πράξη. Το Βατικανό δεν αναγνώρισε ποτέ οποιαδήποτε νομική ευθύνη για την κατάρρευση της Banco Ambrosiano, αλλά το 1984 δήλωσε ότι είχε ηθική ευθύνη για την πτώχευση και κατέβαλε εθελοντική συνεισφορά 406 εκατομμυρίων δολαρίων στους πιστωτές της τράπεζας.
Οι ερευνητές πίστευαν ότι οι εταιρείες-βιτρίνες που είχε δημιουργήσει ο Κάλβι χρησιμοποιούνταν για τη μεταφορά χρημάτων τόσο για τη χρηματοδότηση μυστικών πολιτικών δραστηριοτήτων σε άλλες χώρες όσο και για το ξέπλυμα χρημάτων για πελάτες όπως η μαφία. «Οι αστυνομικές έρευνες για τις υποθέσεις του Κάλβι απειλούν πολλούς ισχυρούς ανθρώπους στην Ιταλία και ορισμένοι πιστεύουν ότι αποτέλεσαν το κίνητρο για τη δολοφονία του», δήλωσε ο Σκάλι.
Ο Φίλο ντελα Τόρε, που γνώριζε τον Κάλβι, δήλωσε στο BBC το 1982 ότι πίστευε ότι ο τραπεζίτης είχε δολοφονηθεί και ότι το γεγονός ότι το πτώμα του είχε αφεθεί κάτω από τη γέφυρα Μπλάκφριαρς υποδηλώνει μασονικό συμβολισμό. Είπε ότι τα μέλη της P2 φορούσαν μαύρες ρόμπες στις συναντήσεις τους και αποκαλούσαν τους εαυτούς τους «frati neri», που στα ιταλικά σημαίνει «μαύροι μοναχοί». Όταν ο Σκάλι είπε ότι αυτό έκανε τον θάνατο του Κάλβι να μοιάζει «με κάτι βγαλμένο από τους Βοργίες», ο Ιταλός δημοσιογράφος απάντησε: «Φοβάμαι ότι μοιάζει πολύ. Επιστρέφουμε σε μια ιταλική παράδοση».
Η οικογένεια του Κάλβι αρνήθηκε επίσης να αποδεχτεί την απόφαση για αυτοκτονία, η οποία ανατράπηκε το 1983, όταν μια δεύτερη έρευνα κατέληξε σε ανοιχτή απόφαση για το θάνατό του. Ωστόσο, η οικογένειά του, συμπεριλαμβανομένης της χήρας του, Κλάρα Κάλβι, συνέχισε να πιέζει την αστυνομία να διερευνήσει την υπόθεση, προσλαμβάνοντας δικούς της ιδιωτικούς ντετέκτιβ και ιατροδικαστές για να διερευνήσουν το θάνατο του τραπεζίτη. Μετά την εξέτασή του του σώματος του Κάλβι το 1998, συσσωρεύτηκαν στοιχεία που έδειχναν ότι δεν μπορούσε να έχει αυτοκτονήσει. Οι ιατροδικαστικές εξετάσεις έδειξαν ότι τα τραύματα στο λαιμό του δεν συνάδουν με θάνατο από απαγχονισμό και ότι τα χέρια του Κάλβι δεν είχαν αγγίξει ποτέ τα τούβλα που βρέθηκαν στις τσέπες των ρούχων του. Τον Οκτώβριο του 2002, οι ιταλοί δικαστές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο τραπεζίτης είχε πράγματι δολοφονηθεί.
Ξεκίνησε αστυνομική έρευνα στην Ιταλία και τον Οκτώβριο του 2005, πέντε άτομα παραπέμφθηκαν σε δίκη στη Ρώμη, κατηγορούμενοι για τη δολοφονία του Κάλβι. Ο εισαγγελέας, Λούκα Τεσκαρόλι, υποστήριξε ότι ο τραπεζίτης δολοφονήθηκε επειδή έκλεψε χρήματα της μαφίας που έπρεπε να ξεπλύνει και ότι ο Κάλβι σχεδίαζε να εκβιάσει διάφορα άλλα εξέχοντα πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και πολιτικοί.
Τον Ιούνιο του 2007, μετά από 20μηνη δίκη, ο Σαρδηνιακός χρηματοδότης Flavio Carboni, η πρώην σύντροφός του Manuela Kleinszig, ο Ρωμαίος επιχειρηματίας Ernesto Diotallevi, ο πρώην οδηγός και σωματοφύλακας του Calvi Silvano Vittor και ο καταδικασμένος ταμίας της Cosa Nostra Pippo Calo – ο οποίος εκτίε δύο ποινές ισόβιας κάθειρξης για άσχετα εγκλήματα της μαφίας – αθωώθηκαν από κάθε εμπλοκή στον θάνατο του Calvi. Εξακολουθούν να υπάρχουν εικασίες σχετικά με το ποιος ανέθεσε και τελικά εκτέλεσε τη δολοφονία του Ιταλού τραπεζίτη, αλλά μέχρι σήμερα κανείς δεν έχει καταδικαστεί.